Rijksadviseur Berno Strootman is samen met rijksbouwmeester Floris Alkemade initiatiefnemer van de prijsvraag Brood en Spelen. Deze prijsvraag zoekt naar nieuwe toekomstperspectieven voor het platteland die een koppeling maken tussen voedselproductie, klimaat, cultuurhistorie, belevingswaarde, biodiversiteit, natuur, energie en leefbaarheid.
‘Het gaat de afgelopen decennia de verkeerde kant op in het landelijk gebied’, zegt Strootman. ‘Kijk naar de cultuurhistorische kwaliteiten die worden weggegumd, de verminderde bewandelbaarheid van het platteland, maar ook de enorme afname van weidevogels en insecten of de fraudezaken rond mest of meerlingen in de veehouderij. Er moet echt iets gaan veranderen, maar het ontbreekt nog aan een toekomstbestendig perspectief dat de opgaven in samenhang bekijkt.’
De prijsvraag Brood en Spelen richt zich op twee regio’s in Nederland: de zandgronden van Zuid- en Oost-Nederland. ‘Hoewel de urgentie geldt voor het hele landelijk gebied, richten we ons nu op deze gebieden omdat daar veel opgaven bij elkaar komen. Vrijkomende agrarische bebouwing, verduurzaming van de landbouw, wateropgaven, energietransitie, maar ook de combinatie van bevolkingskrimp en vergrijzing: deze opgaven concentreren zich allemaal op de zandgronden.’
‘Met de prijsvraag Brood en Spelen willen we de vernieuwingskracht van het landelijk gebied aanjagen’
‘Inmiddels voelen overheden, grondeigenaren en gebruikers van het platteland weliswaar de noodzaak om deze ontwikkelingen ten goede te keren, maar er zijn nog geen samenhangende perspectieven hoe dit concreet vorm kan krijgen. Het landelijk gebied zit momenteel gevangen in een systeem dat voor de boeren ongunstig is en tegelijkertijd het landschap naar de afgrond brengt. Zo kampen boeren met stijgende hypotheeklasten en dalende inkomsten. Uiteraard zijn er boeren die de koers van intensivering, schaalvergroting en export willen blijven volgen. Maar er zijn er ook die anders willen, maar niet kunnen.’
De prijsvraag start bij het gebied zelf, bij de grondeigenaren. ‘De vernieuwing moet uiteindelijk komen van de mensen die er werken en leven: de agrarische sector, de landeigenaren, de dorps- en buurtgemeenschappen en ondernemers. Wij proberen ze te helpen om in een coalitie met ontwerpers en andere creatieve denkers tot innovatieve oplossingen te komen om die opgaven aan te pakken. Deze oplossingen moeten radicaal zijn en dus een trendbreuk vormen, maar ze moeten tegelijkertijd ook realistisch en realiseerbaar zijn.’
Strootman en Alkemade hebben voor Brood en Spelen samenwerking gezocht met provincies, gemeenten en waterschappen. ‘Deze samenwerking kan erg waardevol blijken om de initiatieven uiteindelijk van de grond te krijgen. Het kan immers gebeuren dat wet- en regelgeving een bepaalde oplossingsrichting belemmert. De betrokkenheid van overheden kan helpen bij het zoeken naar manieren om regels wat te buigen of om experimenteerruimte mogelijk te maken.’
‘Met Brood en Spelen willen we de vernieuwingskracht van het landelijk gebied aanjagen. We hopen nu de zaadjes te planten voor een duurzame en bestendige toekomst, voor zowel boeren als het landschap.’
Kijk voor meer informatie over de prijsvraag op www.prijsvraagbroodenspelen.nl
Anne Seghers Stedenbouwkundige en onderzoeker
Anne is stedenbouwkundige en onderzoeker bij RUIMTEVOLK en maakt deel uit van de redactie van NL Magazine.
