Scheidend burgemeester van Eindhoven Rob van Gijzel benadrukte het afgelopen woensdag nog maar eens in de Volkskrant: steden lenen zich uitstekend voor experimenten. De stad is een broedplaats voor innovatie, en de nationale overheid zou ruimte in de wet moeten laten om vernieuwing uit te proberen. Waarom niet eens experimenteren met taxi-app Uber in plaats van gelijk verbieden, vraagt Van Gijzel zich af.
Het experiment krijgt een steeds belangrijkere plek in het debat over de ruimtelijke ordening. Misschien leven we wel in een tijd van ‘permanent beta’, zoals Jurgen Hoogendoorn eerder schreef op RUIMTEVOLK, ‘waarbij lokaal geformuleerde prototypen (een werkend begin van een antwoord op een vraag die nooit af is) werkzaam zijn voor zolang als het duurt en daarmee per definitie tijdelijk’.
Ook vanuit de wetenschap is er toenemende interesse voor stedelijke experimenten. Op 20 mei sprak Professor Rob Raven aan de Universiteit Utrecht zijn oratie ‘Transities in de Experimentele Stad’ uit, waarin hij precies op deze vragen ingaat. De wereld wacht de komende decennia een enorme verstedelijkingsopgave, aldus Raven. De hierbij horende duurzaamheidsopgaven vragen om vernieuwing en experimenten. Raven wil deze stedelijke experimenten de komende jaren verder gaan onderzoeken.
Hij maakt hierbij gebruik van ideeën uit het vakgebied van de transitiestudies. Centraal idee in dit vakgebied is dat er een systeemverandering noodzakelijk is, en de vernieuwing die hiervoor noodzakelijk is vooral gevonden kan woorden in nieuwe experimenten (‘niches’). Tot nu toe richtte de transitiestudies zich vooral op sectoren en technologieën, terwijl Raven met zijn nieuwe leerstoel de stad onder de loep gaat nemen.
In de afgelopen vier NEXT Steps bijeenkomsten, die wij organiseren in samenwerking met de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR), zagen we diverse experimenten voorbijkomen. Circulaire gebiedsontwikkeling in Buiksloterham, spontane planologie in Oosterwold en diverse nieuwe ideeën voor de omgang met gezondheid in Utrecht. Gasten en deelnemers hielden regelmatig een pleidooi voor meer experimenteerruimte. Maar dit roept natuurlijk ook vragen op.
Want ligt het gevaar niet op de loer dat experimenteerruimte een excuus is voor partijen om écht te innoveren? En hoe leerzaam zijn pilots eigenlijk als ze grotendeels geïsoleerd zijn van de complexe realiteit? Zijn experimenten echt anders, of is er sprake van labwashing, en hebben we hier te maken met oude wijn in nieuwe zakken? Wordt het leerproces rondom de experimenten eigenlijk wel goed georganiseerd? En zijn partijen bereid ook daadwerkelijk lessen te leren en conclusies te trekken?
Op de IABR zijn er de komende weken diverse interessante bijeenkomsten die aan deze problematiek raken. Op 10 juni spreekt de Britse professor Harriet Bulkeley over The Power of Experiments. In onze NEXT Steps #5 op 14 juni gaan we in onder meer gesprek met de Belgische theatermaker Lucas de Man over de experimentele praktijken die hij vond in Europa om tot een inclusieve stad te komen. En tot slot gaan we in de allerlaatste Next Steps (datum nog niet bekend) in op de rol van experimenten in het stad maken van de toekomst.
—
Foto boven: Living Lab Fabcity op het Java-Eiland in Amsterdam, foto: EU 2016 NL via Flickr, CC BY-SA 2.0)
RUIMTEVOLK Team RUIMTEVOLK
Team RUIMTEVOLK
