Het oude industriegebied Buiksloterham in Amsterdam worstelt nu met leegstand en vervuilde grond. Maar dat moet de komende jaren gaan veranderen. Als het aan de opdrachtgevers gemeente Amsterdam, Waternet en woningcorporatie De Alliantie ligt, verandert het gebied via een circulaire ontwikkeling in een bruisende woonwijk met ruim 3.000 zelfbouwwoningen en sociale huurwoningen. Ook moeten kleine bedrijven zich in de wijk vestigen. Donderdag 6 maart ondertekenden 24 partijen een manifest in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam.
Een circulaire wijk houdt in dat de huishoudens in het gebied op termijn grotendeels zelfvoorzienend zijn. Energieneutraal, weinig afval produceren en het terugwinnen van grondstoffen, bijvoorbeeld uit het afvalwater, zijn belangrijke uitgangspunten. De vervuilde grond in het gebied moet door planten worden gereinigd.
Buiksloterham is een proeftuin. Niet alleen voor de zelfbouwers, maar zeker ook voor de grote partijen, zoals woningcorporaties en de gemeente. In Nederland wordt nog niet op deze schaal aan circulaire gebiedsontwikkeling gewerkt. Over Buiksloterham wordt al jaren gepraat, maar donderdag pleitten verschillende betrokkenen ervoor om niet teveel meer om de tafel te zitten en vooral te gaan doen.
Initiatiefnemers circulair Buiksloterham in Pakhuis de Zwijger. Foto: RUIMTEVOLK
“Van circulaire gebiedsontwikkeling weten we eigenlijk nog heel weinig”, zegt wethouder Abdeluheb Choho (duurzaamheid). “Daarom moet dit experiment in het echt plaatsvinden. Waar we technieken voor duurzame ontwikkeling nog niet kennen, moet onderzoek plaatsvinden. Dat gaat hier gebeuren.”
Een proeftuin of ‘living lab’ zijn, betekent ook fouten maken en daarvan leren. Toch is dat in de praktijk niet altijd even makkelijk voor de grote partijen die betrokken zijn bij Buiksloterham. Voor het energie- en waterbedrijf is het bijvoorbeeld de vraag hoe zij er mee om moeten gaan als de wijk hun diensten eigenlijk helemaal niet meer nodig heeft, omdat bewoners zelfvoorzienend zijn.
Ook voor de woningcorporaties is Buiksloterham zoeken. “Als woningbouwvereniging kunnen wij eigenlijk niet het risico lopen dat het project mislukt”, aldus Larry Bath van De Alliantie. Wiegert Dulfer van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht roept op: “Laat de initiatiefnemers vooral hun eigen gang gaan, daar leren we het meeste van.”
De zelfbouwers willen niets liever. Thomas Sykora is met zijn bouwgroep al zes jaar bezig om zelfvoorzienende waterwoningen te realiseren in de Buiksloterham. “We hebben eerst heel lang moeten laten zien wat we als bewonersinitiatief in onze mars hadden. Vervolgens liepen we tegen de haalbaarheid op, vanwege enkele details die botsen met het bestemmingsplan. Er is veel regelgeving die het proces nodeloos complex heeft gemaakt.” Desondanks heeft Sykora goede hoop dat hij in 2016 kan verhuizen naar zijn zelfvoorzienende woning.
Hoewel er nog flink wat hobbels genomen moeten worden, is circulair Buiksloterham volgens de aanwezigen geen utopie. Volgens de ondertekenaars is het noodzaak om nu in duurzame gebiedsontwikkeling te investeren, zodat de bevindingen van Buiksloterham in de toekomst een internationaal voorbeeld kunnen zijn.
Het gebied moet meer zijn dat alleen een circulaire wijk. “Ik ben allergisch voor het woord pilot, omdat het te vaak niet duidelijk is wat er gedaan kan worden om op te schalen”, stelt wethouder Choho. “Ik hoop dat dat met dit project wel gaat lukken.”
Renée Hoogendoorn van Amsterdam Institute for Metropolitan Solutions denkt dat onderzoek de schakel is om het project elders toe te kunnen passen. “We móeten dit uiteindelijk groter uitrollen, zodat andere gebieden die beginfase die bij ons zoveel tijd en geld kost, niet meer hoeven te doorlopen.” De komende maanden moet er een concreet stappenplan komen, zodat Buiksloterham verder kan ontwikkelen. Met RUIMTEVOLK volgen we de ontwikkelingen uiteraard op de voet.
—
Foto boven: Cityplot Buiksloterham (DELVA Landscape Architects)