Om een antwoord te geven op de terugloop van de leefbaarheid in het dorp start Dorpsbelangen Ulrum in 2010 het Project 2034. Vier jaar later is dit initiatief uitgegroeid van actieve bewoners die werken aan een verzameling lokale korte termijnacties tot een brede samenwerking aan het langere termijnperspectief voor het dorp. Ook wordt nu inhoud gegeven aan een structurele wijze waarop bewoners samen met overheid en woningcorporatie het dorp beheren. De kracht van de actieve bevolking vormt daarvoor de basis.
Het Groningse Ulrum, circa 1.500 inwoners, heeft de laatste jaren meer dan enig ander dorp in gemeente De Marne te maken gehad met het verlies van openbare functies. Een ontwikkeling die versterkt werd door de beslissing van de gemeente om – in de context van een krimpende bevolking – voorzieningen zoveel mogelijk te concentreren in het dorp Leens. Met Project 2034 bundelden de bewoners van Ulrum de krachten om een positieve draai te geven aan deze ontwikkeling. Ze realiseerden een park op de plek van een gesloopt pand. En het terrein van een vertrokken hoveniersbedrijf werd door bewoners aangekocht en getransformeerd tot een speel- en ontmoetingsplaats.
Maar de ambities reikten verder. Een van de initiatiefnemers van Project 2034 kwam in aanraking met het Zeeuwse project Krot of Kans. Ze nodigde Petra de Braal, drijvende kracht achter het Zeeuwse project, uit om in Ulrum te komen vertellen over haar manier van werken. Na een ontmoeting met enkele wethouders werd De Braal gevraagd om net als in Zeeland het gesprek aan te gaan met de diverse partijen die in Ulrum een rol spelen.
Deel& Ulrum
Aan de hand van themasessies met bewoners, de woningcorporatie, gemeente en de provincie werden enkele hoofdthema’s benoemd waar de partijen de komende jaren samen aan zouden willen werken. Dat waren functieverandering van leegstaande panden, het ‘opplussen’ (levensloopbestendig maken) van woningen en ruilverkaveling (het met een ruilconstructie mogelijk maken slechte woningen te slopen). Dit is uitgewerkt in een programma dat Deel& Ulrum is gaan heten. Onder meer voor dit programma heeft de provincie aan het dorp een subsidie toegezegd van 1,5 miljoen euro. Petra de Braal is als projectleider degene die de voortgang van dit programma bewaakt. En zij zorgt ervoor dat de abstracte thema’s landen in de praktijk door er met bewoners en andere betrokkenen op kavelniveau mee aan de slag te gaan.
Concreet
Een voorbeeld daarvan is hoe het thema ‘opplussen’ is opgepakt. In het dorp waren zorgen ontstaan na de sloop van het verzorgingshuis. Hoe zouden mensen toch prettig oud kunnen worden in het dorp? Hoe kunnen dorpsbewoners voor elkaar zorgen zodat mensen zo lang mogelijk in het dorp kunnen blijven wonen? In het voorjaar van 2013 startten bewoners het project DörpsZörg. Dertig vrijwilligers gingen met vragenlijsten langs de deuren. Op basis van de vragen die bewoners hadden over het toekomstbestendig maken van de eigen woning werden deskundigen betrokken om samen een plan te ontwikkelen. Via een lokale subsidieregeling kunnen bewoners nu 40 procent van de kosten van verbouwing van de woning als cofinanciering aanvragen. Tenminste, als de verbouwing wordt uitgevoerd via de recent opgerichte coöperatie van Ulrumse bedrijven.
Kerkstraat in Ulrum (foto: Deel& Ulrum)
Ook wordt concreet gewerkt aan functieverandering. Een leegstaande winkel is verbouwd tot infocentrum. Dat is een plek waar iedereen terecht kan met vragen over (de toekomst van) Ulrum en een ontmoetingsplek voor de verschillende werkgroepen die binnen Ulrum actief zijn om het dorp toekomstbestendig te maken. Ook kunnen particulieren hier terecht voor informatie over woningverbetering, energie en duurzaamheid. Naast dit infocentrum werkt een groep bewoners aan de mogelijke realisatie van een hospice en samen met jongeren wordt gewerkt aan een kluswoningconcept.
Urgentie
Bij het ene thema is er echter meer gevoel van urgentie dan het andere. Nog niet echt van de grond gekomen is de ambitie om een ruilconstructie op te zetten om slechte panden te kunnen slopen en naar behoefte nieuwe woningen terug te bouwen. Sommige mensen zien in dat de eigen woning op de langere termijn niet meer zo geschikt is, maar hebben tegelijkertijd nog niet de wens de woning te verlaten. De zoektocht gaat verder naar hoe dan wel te werken aan de opgave de lokale woningvoorraad te verbeteren.
Samen beheren
Het samenwerken aan de benoemde thema’s heeft nu geleid tot de wens nog verder te onderzoeken hoe bewoners, overheid en woningcorporatie een dorp samen kunnen beheren. Van groenonderhoud tot inspelen op de op termijn leegkomende woningen. Bij dit zoekproces staat de kracht van de bewoners centraal. Hoe ver kan de verantwoordelijkheid van het dorp reiken? Hoe maak je samen keuzes? De uitdaging is om in dit zoekproces niet alleen de direct bij het dorp betrokken professionals mee te krijgen – die werken allang met enthousiasme mee – maar ook de rest van de organisaties van die professionals: gemeente, provincie en woningcorporatie. Het werkt namelijk niet om de bestaande structuren van die organisaties te projecteren op de dorpsdynamiek. Dit nieuwe samenwerken vraagt een nieuwe manier van verslaglegging, beoordeling en communicatie. Een interessante zoektocht waar Ulrum de komende tijd verder mee gaat.
Verbinding
Op de vraag of er altijd iemand van buiten nodig is als aanjager van deze dynamiek, antwoordt De Braal dat ze denkt van niet. “Het hangt af van de dynamiek die er al is. Soms kan energie van buiten, een frisse blik en een onafhankelijke verbinder een grote bijdrage aan die dynamiek leveren.” In Ulrum hebben bewoners De Braal daarvoor gevraagd en natuurlijk voor haar manier van werken waarbij onder meer specialisten uit heel Nederland aan Ulrum gekoppeld worden. Architecten, deskundigen op het gebied van wonen en zorg, onderzoekers, studenten, etc.; ze worden uitgenodigd in Ulrum te komen logeren en concreet op onderwerpen mee te werken. Maar ze nemen de verhalen van Ulrum ook weer mee naar huis. En zo is Ulrum ineens het centrum van innoverend Nederland.
—
Meer informatie over Deel& Ulrum: www.deelnulrum.nl
Foto boven: Ulrum door de ogen van bewoners (tekening: Dearhunter)
Judith Lekkerkerker
Judith is adviseur, onderzoeker en schrijver op het gebied van stedelijke en regionale ontwikkeling.
