Initiatieven die de stad – vaak tijdelijk – veranderen, geholpen door sociale media of soms met puur als doel een hit op sociale media. Dat is Facebook Urbanism. Met een korte terugblik op de RUIMTEVOLK-zomerborrel, waarbij we in gesprek gingen over dit fenomeen, gaan wij de zomerstop in. De zomer is de tijd dat overal in het land initiatieven worden genomen, van buurtcampings tot openluchtbioscopen tot gecrowdsourcete muziekfestivals. De zomer is het beste seizoen voor Facebook Urbanism. En… om daarover na te denken!
Arnhem, 27 juni. In en op de parkeergarage aan de Nieuwe Oeverstraat in Arnhem vertelt Willem Hofstede over Roof Garden Arnhem. Hofstede is een man met een missie. Hij wil Arnhem mooier maken, en daar is hij niet alleen in. Geïnspireerd door Dalston Roof Park in Londen postte hij op zijn Arnhemse blog As We Speak een foto daarvan met het plan een Arnhemse variant te realiseren. Meteen kreeg de post 447 Facebook-likes. Een enthousiasme dat de initiatiefnemers gelijk aangrepen. Op Facebook werden besloten groepen opgezet om werk te maken van het idee. De ene groep ontfermde zich over de programmering, de ander over meubilair en weer een ander over de communicatie.
Nu kent Roof Garden zo’n 120 vrijwilligers, van mensen die meubels bouwen en onderhouden tot mensen die de bar bemensen. De programmering is een mooie mix, verzorgd door een veelheid aan partijen en personen in de stad. Filmtheater, muziekoptredens, daksport, silent disco, natuureducatie, activiteiten voor oudere buurtbewoners en borrels voor zakenmannen. Iedere week verzorgt een andere chef, een ander Arnhems restaurant, de culinaire kaart. Het dak is een soort test ground geworden voor net afgestudeerde ontwerpers van ArtEz die meubilair ontwerpen uit gerecycled materiaal. Het dakpark, dat duurzaamheid hoog in het vaandel heeft, is een visitekaartje voor de stad en haar bedrijven geworden. Bedrijven kunnen ‘dakmakker’ worden. De gemeente heeft Roof Garden omarmd in haar city marketing.
Bijeenkomst Facebook Urbanism, 27 juni, Roof Garden Arnhem.
Facebook Urbanism
Roof Garden Arnhem is een typisch voorbeeld van momentum stedenbouw volgens Joop den Boer van Pop-up City, de blog die de trend van Facebook Urbanism in 2012 spotte. Dankzij sociale media is het mogelijk momentum te creëren op een bepaalde plek en op die manier de ruimte te activeren; vooral door merken en personen met een vaste klantengroep of netwerk. Mooie voorbeelden ervan zijn de foodtruck van Kogi (Koreaanse taco’s), met zijn 127.000 volgers op Twitter. Maar ook het Off the grid festival in San Francisco en het internationaal gekopieerde Restaurant Day. Een succesvol concept kan dankzij de Facebook-generatie meteen internationaal geëxporteerd worden en Pop-up City draagt daar met hun blog ook zeker aan bij.
Een andere vorm van Facebook Urbanism die Den Boer identificeert is urbanism to like. Interventies in de openbare ruimte die doen alsof ze een ruimtelijk probleem adresseren, maar eigenlijk met name een grote groep op online media proberen te bereiken. Zoals Franse kunstenaar Florian Riviere met zijn oprolbare zebrapad. Of de Parasite Cinema in Auckland, Nieuw Zeeland. Niet zozeer een oplossing voor een probleem, maar vooral een promo voor de architecten.
Kogi Foodtruck (Foto: Arnold Gatilao, Flickr, CC BY 2.0)
Maar er zijn ook interventies die wel een probleem adresseren. ‘Interventions make great messages’. Zoals de Pfandring rondom vuilnisbakken. Daar kunnen statiegeldflesjes in gestopt worden zodat mensen die de centen kunnen gebruiken deze kunnen inleveren in plaats van dat de flesjes achteloos (al dan niet in de vuilnisbak) weggegooid worden. Ondertussen zijn vuilnisbakken met een dergelijke ring ook te vinden in de catalogi voor straatmeubilair. Andere voorbeelden zijn het veel gekopieerde Street store: hangertjes in de openbare ruimte waar je tweedehands kleding aan kunt hangen voor daklozen. En ook het internationaal gekopieerde Parking Day zendt een boodschap uit: waarom overal parkeren als het ook groen kan zijn.
Parking Day San Francisco (Foto: Tom Hilton, Flickr, CC BY 2.0)
Kritische reflectie
Tijdens de RUIMTEVOLK-zomerborrel zorgt Martijn Duineveld, cultureel geograaf, voor kritische reflectie met zijn recensies van vier nog ongeschreven boeken. Ze zijn gepubliceerd in 2024 en blikken terug op de jaren waar we ons nu in bevinden.
Het eerste boek is De Paleiskunstenaars, van Roza Rozentaeler. Het beschrijft hoe een generatie jonge elites in de grote steden dansen op de restanten van de welvaartsmaatschappij. Zoals de soldaten feestvierden in het paleis van Saddam Hoessein na diens omverwerping. Ze creëren geen duurzame verandering, maar feesten met een knip-en-plak-creativiteit, met interventies met eenzelfde beeldtaal van Montreal tot Berlijn tot Arnhem.
Het boek van Pablo Harvey, getiteld Cappuccino anarchism and the production of elite city scapes, gaat ook in op deze elite die is opgestaan. Onder een sausje van hip en cool en innovatie en democratie werden steeds meer delen van de openbare ruimte toegeëigend. Basketbal veldjes moesten plaatsmaken voor moestuinen, groentenbakken verdreven de hangplek. De exclusieve praktijk stuitte steeds vaker op verzet. Harvey omschrijft mooi hoe het verzet tegen gentrification en hipstercultuur groeit. Van verfbommetjes en eieren tot bommen in leuke theehuisjes.
De non-ideologie van de generatie snelle stadsmakers wordt kleurrijk beschreven in De pudding Tarzan generatie, van journalist Kees van Rucphen. Ze creëren stedelijk enclaves voor zichzelf en gelijkgestemden maar ze zijn blind voor de enorme opgaven die de steden van vandaag en morgen te wachten staan. De enorme ongelijkheid in toegang tot informatie, recht, macht en geld die zich mondiaal en lokaal manifesteert gaat aan hen voorbij. Het zijn Pudding Tarzans: stoer van buiten, pudding van binnen.
Tot slot bespreekt Duineveld Camoufleer en overwin, een managementboek voor ambtenaren in tijden van crisis, geschreven door Bernadette Buffraum. Daarin zet zij uiteen hoe Pop-Up een perfecte legitimatie is van een pervers systeem van ruimtelijke ordening. Het kost niet veel tot niks om jongeren wat ruimte te geven en daarmee als overheid makkelijk te scoren. Je kunt als gemeente doen alsof je bij de tijd bent. Het camoufleert dat de ruimtelijke ordening in een grote cisis zit, dat gemeentes miljarden hebben moeten afschrijven omdat ze samen met projectontwikkelaars dachten heel veel geld te verdienen aan het omzetten van landbouwgrond in bouwgrond. De hipster en zijn pop-up landscape is de excuustruus en het camouflagepak van een pervers ruimtelijke ordeningsapparaat.
Duineveld, zegt over Roof Garden: ‘Ik woon hier en vind het gaaf’. Maar met de fictieve recensies wil hij met ironie vraagtekens zetten bij de duurzaamheid van de vele pop-up initiatieven. Om daaraan toe te voegen: ‘Of deze boeken ooit geschreven zullen worden is natuurlijk aan jullie.’
De nieuwe city-maker
De bijdrage van Duineveld maakt het gesprek los. Is Facebook Urbanism dan niets meer dan ‘leuk’ of een ‘slimme marketingtool’? Soms klinkt instemming: ‘Ambtenaren en hipsters, de ene twee procent van de bevolking is met de andere twee procent van de bevolking aan het praten over andere regels, maar welk belang heeft die andere 96 procent van de bevolking daarbij?’. Anderen wijzen ook weer op een positiever ontwikkeling. De blog I love Noord functioneert als digitaal platform voor Amsterdam-Noord van waaruit slimme interventies komen, bijvoorbeeld het aanbrengen van simpele opstelvakken bij de veerpont om tijdens de spits botsingen en frustraties te voorkomen. En de Utrechtse Stadsmakers schreven een paragraaf voor het collegeprogramma.
Is Facebook Urbanism dan ook een trend die, in de woorden van Joop den Boer, een nieuwe city-maker voortbrengt? De city-maker die niet alleen voor het eigenbelang initiatief neemt of die niet alleen bezig is met het hier en nu te prikkelen? Stof om over na te denken. Na de zomerstop horen we graag jullie inzichten. En in de tussentijd kan je de initiatieven die je om je heen ziet delen met het brede RUIMTEVOLK-netwerk door foto’s ervan te delen via Facebook en Twitter met de tag #FacebookUrbanism.
Fijne zomer!
—
Meer lezen over pop-up initiatieven in de stad? Pop-Up City heeft de blog-oogst van zes jaar gebundeld en geduid in het boek Pop-Up City: City-Making in a Fluid World.
Foto boven: Roof Garden Arnhem (Foto: Willem Hofstede)
RUIMTEVOLK Team RUIMTEVOLK
Team RUIMTEVOLK
