“Grenzen. Overal grenzen. Nederland is het land van grenzen tussen publiek en privaat. Dat geeft de schijn van perfectie, maar dat is het natuurlijk niet. Dat gegeven fascineert me als Rus natuurlijk enorm.” Aan het woord is Victor Yuliev, een 32-jarige kunstenaar uit Sint-Petersburg. Hij vult aan: “En dat perfecte straatbeeld kan niet de symbolen van armoede verhullen, zoals dakschotels die je overal in de wijk vindt. Ik zie het ook als een teken van onbalans tussen publiek en privaat domein. Dat spanningsveld is het centrale thema in mijn foto’s geworden.”
Olga Dospekhova, een 33-jarige kunstenares eveneens uit Sint-Petersburg, kijkt hem begrijpend aan. Claudia Schouten en ik proberen de Russen te begrijpen. Claudia is cultuurscout en drijvende kracht achter Locatie Spatie. Een verscholen ‘restruimte’, achter een plint met kapper en cafetaria in de naoorlogse wijk Presikhaaf in Arnhem. Een spannende en boeiende plek waar Claudia en haar team verschillende culturele, creatieve en sociaal-maatschappelijke projecten bedenkt en begeleidt. Met Locatie Spatie organiseert, motiveert en valoriseert Claudia menselijk kapitaal. Alleen daarom al een pareltje in de wijk, welke zucht onder een gestagneerde wijkvernieuwingsoperatie.
Motel Spatie
Claudia daagde me afgelopen voorjaar bij een eerste kennismaking meteen uit toen ik haar vertelde over RUIMTEVOLK en ons jaarthema. “Als jullie als vakprofessionals en multidisciplinair platform en het thema Nieuw Kapitaal echt van andere perspectieven wil voorzien, waarom laat je dan niet een paar Russische kunstenaars kijken naar de ruimtelijke inrichting van Nederland? Ik weet zeker dat de inspiratie en eyeopeners biedt die jullie zoeken.” En zo geschiedde. Claudia richtte in haar Motel Spatie de kamers in voor twee kunstenaars uit Sint-Petersburg. Wij reserveerden een plek in het Jaarboek en op Expeditie.
Eind augustus kreeg ik het voorlopige resultaat te zien. Interessant werk. Maar ik had uitleg nodig. Het verhaal van de kunstenaars. We organiseerden een ontmoeting. Het werd een boeiend en leerzaam gesprek.
Locatie Spatie.
Tulpenmanie
Victor is van de ene verbazing in de andere gevallen. Hij heeft het vermoeden dat ons land gevangen zit in een bouw- en ontwikkelcultuur. “Ik heb de indruk dat overproductie en speculatie veel bepalender zijn voor de crisis op de vastgoed- en grondmarkt dan de problemen met de euro. Er is de laatste decennia grof gespeculeerd. De leegstand doet me denken aan de eerste grote speculatiegolf en economische bubbel in de wereldgeschiedenis: de tulpenmanie. Dat speculeren zit hier blijkbaar in het systeem en de cultuur.”
“De leegstand doet me denken aan de eerste grote speculatiegolf en economische bubbel in de wereldgeschiedenis: de tulpenmanie. Dat speculeren zit hier blijkbaar in het systeem en de cultuur.”
“Je vraagt je hier regelmatig af waarom de dingen hier gaan zoals ze gaan.” vervolgt Olga. “Voor ons is het nauwelijks te begrijpen waarom de woningen in Presikhaaf per se gesloopt en vervangen moeten worden door vergelijkbare woningen. Het voelt soms alsof jullie de kwaliteit van het bestaande niet willen of kunnen zien. Of het zelfs ontoegankelijk maken. Wanneer je de stad of straat wilt begrijpen en duurzaam wilt verbeteren moet je beginnen vanuit de observatie van het bestaande. De stad ontdekken. Die aandacht en ontdekkingstocht is de boodschap die in mijn werk verstopt zit. Daar zit nieuw kapitaal voor Nederland.”
Victor beaamt dit. “In het creëren van de perfecte stad is Nederland natuurlijk een heel eind op weg. Maar zo lang jullie geen natuurlijke verbinding weten te leggen tussen publieke en private ruimte en overal hekken omheen zetten, gaat dat nooit lukken.” “Aan de andere kant” vult Olga aan “is dat misschien ook de reden waarom jullie zo aardig zijn op straat. Wij Russen zijn veel afstandelijker mede door de behoefte aan private ruimte. In onze Kommunalka complexen wonen meerdere huishoudens in een appartement. De muren in deze gebouwen zijn bovendien dun. Dat gebrek aan eigen ruimte heeft onze cultuur mede gevormd.” Victor: “Jullie hebben genoeg eigen ruimte en het lijkt soms dat het mensen eenzaam maakt.”
Sociaal
Ik leg Olga en Victor voor of wij misschien onbedoeld in onze hang naar perfectie het gevoel met elkaar en de samenleving zijn verloren. Ze proberen me gerust te stellen. “Jullie zijn wel degelijk een sociaal land. Nederland heeft in bepaalde opzichten meer communistische trekjes dan Rusland. Neem het sociale stelsel. Maar ook jullie planningspraktijk, waar sociale thema’s en opgaven standaard zijn verweven. Gemengde wijken. Voldoende aanbod voor alle huishoudens etc. Je moet je voorstellen dat in Rusland nauwelijks wordt nagedacht over ruimtelijke planning. In ons land draait het uiteindelijk allemaal om geld.”
Claudia vraagt aan mij of ik er soep van kan maken. Ik neig naar een vriendelijk “ja hoor”, maar ik houd het bij een glimlach. Even later pak ik mijn fiets kijk ik onderweg vertwijfeld om me heen.
Sjors de Vries Directeur RUIMTEVOLK
Sjors is directeur van RUIMTEVOLK en van huis uit planoloog en sociaal geograaf.
