Laat ik meteen met de deur in huis vallen: ik ben geen fan van modernistische architectuur in oude binnensteden. Daarin sta ik niet alleen, zo bleek tijdens een debat in het NRC-gebouw tijdens de Dag van de Architectuur eerder dit jaar. Het ging over de vraag wanneer architectuur ‘mislukt’ is. Onderwerp van discussie was het C&A-gebouw aan het Amsterdamse Damrak.
Ook ik heb mij jarenlang aan dit gebouw geërgerd dat hier volledig misplaatst is, of zoals moderator Tracy Metz het modernisme typeerde: ‘fuck the context’. Maar naar aanleiding van de discussie ben ik ernstig aan het twijfelen geslagen. Ontwikkelaar Patrick van Lammeren liet vol trots het winnende ontwerp van de Amerikaanse architect Robert Stern zien: een bakstenen gebouw met hoge ramen dat de enorm brede gevel in drie stukken verdeelt. Met zijn bakstenen gevel doet het nieuwe gebouw inderdaad meer recht aan de gebouwen ernaast.
Verdienmodellen
Binnen drie maanden moeten de creatieve bedrijven, die nu het pand bewonen, eruit om straks plaats te maken voor, jawel, winkels. Er komt een groot filiaal van Primark. Volgens Van Lammeren is er nog steeds grote vraag naar winkelruimte in de binnensteden en met name grootschalige ruimte is schaars. Verdienmodellen voor de korte termijn zijn ook hier weer doorslaggevend geweest voor de keuze. Alle scenario’s en waarschuwingen over afnemend winkelvolume en veranderend winkelgedrag ten spijt. Die vraag zal er nu misschien nog zijn, maar hoe is het over tien jaar? Zijn we dan nog zo blij met al die winkelketens in het centrum?
Terecht werd vanuit het publiek opgemerkt dat er juist nu vraag is naar kleine studiowoningen in het centrum en naar broedplaatsen voor kleine bedrijven; de functie die het nu heeft. Maar ontwikkelaar Van Lammeren stelde dat dit allemaal is onderzocht en financieel niet haalbaar is. Bovendien is volgens hem het gebouw niet geschikt voor wonen of kantoren, omdat het te diep is en er te weinig daglichttoetreding is. Dat beweerde hij nota bene in het NRC-gebouw, dat ook van binnen licht en transparant is gemaakt. Het kan dus wel.
Als overtuigd tegenstander van die modernistische, ontsierende kolossen in de stad, krijg ik plots sympathie voor het C&A-gebouw. Van binnen is er helemaal niets mis mee. Het is simpel, functioneel, licht en de immense kantine uit de jaren ’60 ademt een aangename vertrouwdheid, die me doet denken aan het kantoor waar mijn vader vroeger werkte. Is dit echt mislukte architectuur? Volgens de gebruikers niet. Wel volgens de verdienmodellen.
Voormalig ABN Amro gebouw van Duintjer aan de Vijzenstraat in Amsterdam (foto: Letty Reimerink)
Doorsneearchitectuur
In 1963 is al een grote fout begaan door het oorspronkelijke gebouw van Berlage na een brand geheel te slopen. Gaan we opnieuw die fout maken? Ja, het gebouw is niet echt mooi en past niet in zijn omgeving, maar het heeft zijn plek veroverd. Met name die functie van broedplaats – eventueel gecombineerd met wonen – voegt iets toe aan de stad. Een ander voorbeeld is hier het bewijs van: het ABN Amro gebouw van Duintjer aan de Vijzelstraat. Dit gebouw was ooit de reden dat de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad werd opgericht. Er moest hoog nodig iets gedaan worden aan deze ontsierende architectuur. Nu is het diezelfde vereniging die de monumentenstatus voor dit gebouw heeft aangevraagd. Ook dit gebouw heeft zijn plek veroverd los van de discussie mooi/niet mooi.
Ondertussen heeft de gemeente Amsterdam al lang ingestemd met de transformatie van het C&A gebouw. Nog meer brave doorsneearchitectuur met baksteen, veel glas en overbodige winkels. Daar komt bij dat de bij de discussie aanwezige deskundigen het erover eens waren, dat het gros van de passanten alleen de plint waarneemt en niet de gevel erboven. Kortom, met een opknapbeurt en een betere invulling van de plint is er visueel al veel gewonnen. Met het toevoegen van een lichtschacht moet het ook mogelijk zijn studiowoningen en bedrijfsruimte te realiseren. Nu nog een slimme rekenaar die daar een sluitend plaatje van kan maken voor de pensioenpot van BouwInvest, de eigenaar van het gebouw.
—
Foto boven: Het C&A-gebouw aan het Amsterdamse Rokin (foto: Letty Reimerink)
Letty Reimerink Freelance publicist en (stads)psycholoog
Letty Reimerink is (stads)psycholoog, freelance publicist, tekstschrijver en moderator. Zij schrijft vanuit het menselijke perspectief over thema's rond migratie, metropool en mondialisering, onder meer voor Building Business en tegenwoordig voor Citiscope. In Colombia deed zij onderzoek naar de sociaal-economische impact van een openluchtroltrap in een arme wijk. Daarnaast treedt zij op als gespreksleider en extern procesbegeleider bij participatietrajecten.
