De wijkaanpak van weleer kan verder bouwen op heel nieuwe krachten. De exponentiële groei aan community initiatieven en social enterprises vormt een krachtige basis voor sociaal-duurzame samenlevingsopbouw. Als wooncorporaties zich weten om te vormen tot wijkcoöperaties kunnen ze daaraan een beslissende bijdrage leveren, en zo de transitieslag vereenvoudigen.
Nadat interim-minister Pieter Winsemius het land had verteld dat net als in de Franse voorsteden ook in Nederland 140 wijken in brand konden vliegen, kwam het kabinet Balkenende-Bos zelfs met een speciale programma-minister, Ella Vogelaar. Dé corporaties werden er met hun mogelijkheden en hun vermogen op aangesproken dat zij dé achterstandswijken moesten redden. Dat hoefde niet in één regeerperiode van 4 jaar, maar in 10 jaar moest het toch kunnen.
Halverwege
We zijn halverwege die periode. De wooncorporaties hebben hun klassieke naam van “woningbouwverenigingen” eer aangedaan, en hebben op het fysieke terrein flink huis gehouden. Er zijn (te) veel woningen gesloopt en er is veel gebouwd: grotere en duurdere woningen, en maatschappelijk vastgoed, in het bijzonder winkels, scholen en wijkcentra.
Ondanks alle goede bedoelingen is het sociaal en economische programma nog wat achtergebleven. De programma’s achter de voordeur ten spijt, dit was toch nog voornamelijk dweilen met de kraan open. Fundamentele versterkingen op de terreinen van leren, werken en meedoen zijn er te weinig geweest. Dit bleef nog te zeer het domein van naast elkaar opererende instituten als jeugdzorg, ROC’s, GGD, sociale werkvoorziening, reclassering en GGZ.
Eigen kracht
Ondertussen dienen zich geheel nieuwe kansen aan. Columnisten als Evelien Tonkens en Pieter Hilhorst hebben al veel geschreven over de nieuwe kleinschaligheid. Community initiatieven, samenredzaamheid en burgerkracht zijn de basis voor sociale duurzaamheid. De eerste oriëntatie hierbij ligt bij de eigen kracht van mensen. Activering, eigen wil en beweging, de dagelijkse leefwereld – niet als nummer op een spreekuur, maar aan de eigen keukentafel. Waar dit tekortschiet is er hulp en context in de eigen omgeving, het naoberschap in moderne vorm, de community. En dan is er soms nog wat professionele ondersteuning nodig, maar dan niet opgeknipt in een veelvoud van hulpverleners die de deur plat lopen. Liever één, dichtbij, die er is als het echt nodig is, die je niet loslaat, maar je eigen kracht ontsluit.
Community initiatieven en social enterprises duurzaam maken door ze te laten leunen op professionele kennis van de oude instituten.
Rutte II neemt corporaties hun geld af en beperkt hun bewegingsvrijheid (onder aansturing van gemeenten). Maar dat wil niet zeggen dat hun opgedane ervaring in de wijkvernieuwing en hun verbondenheid met de haarvaten van de buurt via de huismeesters en sociaal beheerders niet meer van waarde is. Als corporaties zich weten te vernieuwen tot kleinschalige wijkcoöperaties kunnen ze de transitie leiden van de oude dolgedraaide verzorgingsstaat naar sociaal-duurzame wijkversterking. Daarbij gaat het om de kernthema’s leren, werken en meedoen.
Kennis en inzicht in die nieuwe kernthema’s zijn bij wooncorporaties nog nauwelijks aanwezig. Dit noopt tot de goede houding: bescheidenheid en open nieuwsgierigheid. Het vraagt om verbinden buiten de eigen institutiegrenzen, co-creatie, herkennen van community initiatieven en social enterprises. En deze duurzaam maken door ze te laten leunen op professionele kennis van de oude instituten – die dan wel hun spreekuren moeten vervangen door de keukentafel. Niet meer als een projectencarrousel, maar duurzaam, houdbaar, leunend op de blijvende krachten vanuit de community zelf.
—
Dit blog is de bewerking van de bijdrage aan de Sioo opleiding Succesvol besturen van wooncorporaties, 9 november 2012 in Rotterdam
Martien Kromwijk Ambassadeur sociale duurzaamheid
Martien Kromwijk is werkzaam als ambassadeur sociale duurzaamheid bij diverse organisaties, ondermeer in de verslavingszorg en het beroepsonderwijs.
