Duizenden snelwegkilometers, gigajoules energie, miljarden euro’s, we worden ermee doodgegooid in de media. Maar wat kunnen wij ons er nog bij voorstellen, dachten de bedenkers van Jouw Perspectief. Deze tentoonstelling doet een poging om de relatie tussen het individu en de grote getallen te herstellen.
Jouw Perspectief is een initiatief van architect Jurgen van der Ploeg van FARO Architecten / Research en Gabriël Verheggen, directeur van architectuurcentrum ABC in Haarlem. Kernstuk van de expositie is een 25 vierkante meter grote grondplaat van het Nederland van één inwoner op schaal 1:10. Als basis diende een kaart van het CBS met ons grondgebruik, in categorieën als verkeersterrein en open natuurgebied. Op de grondplaat zijn, naast akkerbouwland, binnenwater en bosland, stukjes verkeersweg, spoorlijn en dijklichaam opgenomen. Zo zie je jouw 5 vierkante meter vliegveld naast jouw meter dijk, en jouw stuk glaskas en aandeel Zuiderzee en Antillen. Ook een halve auto, een stuk koe, zes kippen en een heel varken corresponderen met jou als Nederlander. Naast de getalsmatige relatie tot jezelf zie je de onderlinge verschillen in ruimtegebruik. Het zet aan tot denken, Nederland zo haast als spelbord te zien.
Ruimte
Hoe dicht voelt onze dichtbevolktheid? Om dat te verbeelden zijn schoolkinderen gefotografeerd in verschillende ruimtelijke settings, opgesteld in de met de CBS kaart corresponderende dichtheid: het aantal mensen per vierkante meter. Ze staan zo ver van elkaar als wanneer alle Nederlanders op hun eigen stukje bosland, verkeersgebied, dijk of woonterrein zouden gaan staan. Op de dijken staan ze dan in een rij achter elkaar, en op verkeersgerelateerde gebieden hebben ze best wat asfalt om zich heen. Toch is Nederland niet alleen vol, maar ook leeg. Denk aan de bekende foto’s van omgeploegd akkerland met elektriciteitsmasten aan de horizon: wat een monocultuur, wat een ééndimensionaal ruimtegebruik. De vierkante grondplaat met zijn vrolijke fietsende barbiepop, huis, kippen en containers lijkt meer op Nederland dan de makers bedoeld zullen hebben. Het land maken, zoneren en transformeren zit zo diep in onze genen dat wij echt zo denken over Nederland.
Energie
Naast ruimte is er energie, minstens zo abstract. Jouw verbruik als Nederlander, je woongerelateerde verbruik maar ook je industriële verbruik, is teruggebracht tot het aantal equivalenten van een bruine boterham met kaas. Uiteraard blijft het abstract; miljoenen bruine boterhammen met kaas gekoppeld aan energie uit een elektriciteitscentrale, maar beeldend is het wel. Wat direct opvalt, is dat de feitelijke energiebehoefte van een mens vele malen kleiner is dan het totale verbruik, maar ook dat de bijdrage van wind- en zonne-energie niet groter is dan het huishoudelijk verlies door stand-by apparaten. Wie de link legt tussen ruimte en energie ziet dat onze bossen onze ademhaling maar net kunnen compenseren, ook als we ze met 5 procent uitbreiden. En dat onze hele industriële CO2 productie dus ‘elders’ moet worden goed gemaakt. Daarin ligt voorlopig de beperking, in die landsgrenzen voor het CBS. De feitelijke ruimteclaim van de Nederlander is ook drie maal zo groot als ons land; de meeste koeien van Albert Heijn grazen in Argentinië. Je moet de grondplaat van Zweden er naast projecteren om de dingen weer in verhouding te zien.
Levende statistiek
Op de tentoonstelling kan de bezoeker vragen stellen aan het CBS, dat er graag antwoord op geeft. De statistiek komt tot leven, de getallen gaan iets betekenen. Op een discussieavond in het ABC zijn verschillende sprekers uitgenodigd om hun perspectief toe te lichten. Verder zijn een aantal mensen geïnterviewd. Filmers, politici, architecten geven hun utopisch beeld van de toekomst. De meeste denken vanuit een lokaal perspectief: klein beginnen. Interessant is dan weer de link tussen het individu met zijn zonneboiler en de grote energiecentrale, het grasdak op zijn woning en het totale Nederlands grasland. Want juist de relatie van die ene mens tot het getalsmatige geheel is wat deze expositie illustreert. Het doet mij denken aan een nieuw soort Monopoly, waarbij Barteljorisstraat en A. Kerkhof zijn vervangen door agrarisch gebied en spoorterrein, en waarbij de spelers Nederland duurzaam gaan maken. Hoeveel Zuiderzee kunnen we nog omtoveren in akkerland? De tentoonstelling is begonnen aan een landelijke tournee en is nu Jouw Groningen, in de publiekshal van de dienst Ruimtelijke Ordening. De bedoeling is dat hierna Jouw den Haag, Jouw Diemen, Jouw Alphen aan den Rijn en hopelijk ook Jouw Gemeente aan de beurt zullen komen, steeds ingevuld met lokale gegevens over ruimte en energieverbruik voor jouw perspectief.
—
Foto’s in het artikel: Tentoonstelling Jouw Perspectief (foto’s: I See For You – Föllmi Photography)
Florian Eckardt Architect
Florian Eckardt heeft samen met Elizabeth Nurre een architectenburo in Amsterdam gespecialiseerd in particuliere woningbouw.
