Crowdfunding is in Nederland sterk in opkomst. In 2011 zijn meer dan tachtig Nederlandse projecten van start gegaan, die mede zijn gefinancierd door crowdfunding. Traditioneel wordt het meeste geld opgehaald voor kunstprojecten en de publicatie van boeken. Nieuw is dat de ‘crowd’ ook steeds vaker de fysieke openbare ruimte van steden vormgeeft.
Crowdfunding is een manier om startkapitaal voor projecten te verwerven, waarbij vele investeerders een klein bedrag investeren in een doel waarbij zij zich betrokken voelen. Deze groep van investeerders -de crowd – doneert vaak uit charitatieve overwegingen een bedrag zonder er direct iets voor terug te verlangen. In andere gevallen is er sprake van sponsoring en krijgt de investeerder een niet-financiële vergoeding, zoals bijvoorbeeld bij de Luchtsingel in Rotterdam, waar de naam van investeerders op de planken van de brug wordt gedrukt. Tenslotte bestaan ook er ook varianten waarbij de investeerders meedelen in de winst van het project.
Waar overheidsgestuurde projecten vaak nog worstelen met e-participatie en social media, is crowdfunding de ultieme vorm van participatie.
Hoewel het principe van het verzamelen van investeerders en sponsoren niet nieuw is, kon crowdfunding pas ontstaan met de opkomst van internet. Het web blijkt zeer geschikt om een groot publiek te bereiken en te activeren om in een project te investeren. Er bestaan verschillende online crowdfundingplatforms waarop ondernemers hun project en het benodigde bedrag kunnen presenteren. Het project gaat van start zodra voldoende investeerders zijn gevonden.
Aanvankelijk werd crowdfunding met name gebruikt om geld voor films, boeken en kunstprojecten in te zamelen, maar de laatste jaren zijn er steeds meer projecten die zich richten op de fysieke openbare ruimte van de stad. Het initiatief tot deze projecten wordt vaak genomen door bewoners die mogelijkheden zien om hun omgeving te verbeteren. Dit proces voltrekt zich vaak buiten de overheid om.
Crowdfunding past perfect in een trend van een terugtredende overheid en assertieve bewoners die hun eigen woonomgeving vormgeven. Waar overheidsgestuurde projecten vaak nog worstelen met e-participatie en social media, is crowdfunding de ultieme vorm van participatie. Investeerders kunnen het project van begin tot eind via de website blijven volgen en de projecten kunnen daardoor rekenen op een groot draagvlak. Dankzij de link met social media is crowdfunding een bekend concept in een innovatief jasje, dat met name jonge stedelingen aanspreekt.
New York High Line Park, foto: David Berkowitz – www.marketersstudio.com / www.twitter.com/dberkowitz
Voorbeelden
Hieronder volgen zes succesvolle voorbeelden van crowdfunding in de openbare ruimte van de stad. Wat we van deze voorbeelden kunnen leren is dat crowdfunding strategisch ingezet kan worden voor het binnenhalen van externe fondsen. Een mooi voorbeeld is het hieronder beschreven High Line Park, waar de initiatiefnemers geld inzamelden voor het doen van een haalbaarheidsonderzoek, dat het gemeentebestuur er uiteindelijk toe overhaalde om in het High Line Park te investeren. Ook bij de Luchtsingel wordt media-aandacht gebruikt om stedelijke subsidie via het stadsinitiatief binnen te halen. Wat uit deze voorbeelden echter ook blijkt is dat ambities niet te hoog gesteld moeten worden. Ondanks veel media-aandacht voor bijvoorbeeld de Luchtsingel in Rotterdam, is van de gewenste 440.000 euro na een half jaar nog maar 7% ingezameld.
De Luchtsingel, Rotterdam
De Luchtsingel is een houten voetgangersbrug van 350 meter die Rotterdam Central District verbindt met de Hofbogen. Initiatiefnemer I make Rotterdam probeert met de brug de kwaliteit op straatniveau in het gebied te verbeteren. Afhankelijk van het geld dat wordt ingezameld kost het project 80.000 tot 440.000 euro. Je kunt meehelpen door planken te kopen waarop je naam wordt geprint, variererend van 25 tot 1250 euro. Op dit moment is 6% van het geld opgehaald.
Vechtclub XL, Utrecht
In Vechtclub XL worden diverse typen ruimtes met specifieke faciliteiten gerealiseerd om een professionele werkomgeving voor verschillende creatieve beroepen te creëren. Het complex omvat twee panden: een bunker en een groot magazijn. Het initiatief komt van Stortplaats van dromen, een ontwerp- en bouwbedrijf dat ook verantwoordelijk is voor de verbouwing en exploitatie. Binnen drie maanden is via de website CrowdAboutNowde benodigde 65.000 euro aan investeringen binnengehaald, voldoende voor de eerste fase van de verbouwing.
The Uni Project, New York
The Uni Project is een mobiele bibliotheek in New York. Het project is gericht op het transformeren van beschikbare stedelijke ruimte in een openbare leeszaal. The Uni Project is gestart door een groep bibliotheekmedewerkers en leraren, met de overtuiging dat boeken voor iedereen toegankelijk moeten zijn. De bouw van de Uni kostte 25.000 dollar. Op 11 september 2011 was de Uni voor het eerst in gebruik op de New Amsterdam Market in Lower Manhattan. Tegenwoordig verschijnt de Uni elke week op een andere locatie in de stad.
Times square to art square, New York
Times square to art square wil Times Square voor één dag omtoveren tot een openbaar museum door alle reclame te vervangen door digitale kunstwerken. De Nederlandse initiatiefnemer Justus Bruns probeert met het project een beweging te mobiliseren van miljoenen mensen die van kunst houden of willen laten zien waartoe de huidige internetgeneratie in staat is. Via Kickstarter is 10.000 dollar ingezameld, voldoende om het project te realiseren. In het voorjaar van 2012 wordt Times Square getransformeerd tot Art Square.
Intersection repair, Portland
Intersection Repair vergroot de sociale samenhang in buurten in Portland door kruisingen om te vormen tot publieke verzamelplaatsen voor de buurt. Placemaking wordt in de praktijk gebracht door het plaatsen van bankjes en lokale informatieborden en het maken van straatschilderingen, die laten zien dat deze plek bewoond, bekend en geliefd is door zijn inwoners. City Repair werd in 1996 in Portland opgericht door betrokken bewoners en wordt volledig ondersteund door donaties van vrienden van City Repair . Voor het repareren van een kruispunt biedt de organisatie gratis ondersteuning, de buurtbewoners betalen zelf de verf en materialen. In Portland zijn inmiddels tientallen kruisingen onder handen genomen.
High Line Park, New York
De High Line is een 2,2 km lang spoorwegviaduct langs de westzijde van Manhattan. De lijn wordt sinds de jaren ’80 niet meer gebruikt . In 1999 stelde een groep buurtbewoners, de Friends of the High Line, voor om het viaduct om te vormen tot een park. Via crowdfunding haalden ze genoeg geld binnen om een haalbaarheidsstudie uit te voeren, waaruit bleek dat de investering ruimschoots gecompenseerd zou worden door de waardevermeerdering van het omliggende gebied. De eerste twee delen zijn gerealiseerd voor 196 miljoen dollar, waarvan 152 miljoen dollar is betaald door de stad en 44 miljoen dollar door de Friends of the High Line. Twee delen van de High Line zijn inmiddels omgevormd tot een park.
—
Foto boven: Luchtsingel, Rotterdam; Foto door: ZUS [Zones Urbaines Sensibles]
Tim van de Laar Stadingenieur
Tim van de Laar werkt als stadingenieur bij het ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam (IBA) en schrijft over innovatief bouwen in de stad op www.stedenbouwen.nl.
