De heersende cultuur van controle en risicobeheersing heeft geleid tot vervelende bureaucratie en weinig eigen initiatief. Terwijl we juist nu zo graag meer ondernemerschap en eigen initiatief willen: bottom-up ontwikkeling, ‘de markt tenzij’, zelfbouw, particulier opdrachtgeverschap. Dit vraagt om een mentaliteit van loslaten en vertrouwen hebben. Onderzoek van een Groningse professor en TNO tonen aan dat het werkt. Evenals een concreet project in Rotterdam.
In onze zucht naar nieuwe methoden en inzichten, realiseerde ik me onlangs dat we voor een sociaalpsychologische uitdaging staan. Jarenlang werd de ruimtelijke sector gedomineerd door een cultuur van controleren en zorgvuldige risicobeheersing. Het zou maar mis kunnen gaan. Er zou maar eens iemand boos op ons worden om een fout. Of ons imago bezoedeld worden door een verkeerde beslissing. Een regelrechte nachtmerrie voor (project-)managers, planologen en beleidsmakers.
Deze cultuur van controle heeft geleid tot vervelende bureaucratie en verminderd eigen initiatief. In de managementboeken wordt er al langer over geschreven. Zo stelt professor Cools (corporate finance, Universiteit Groningen): “De toegenomen focus op controle en risicobeheersing ten gevolge van de corporate governance-golf beperkt misschien de kans op ongelukken en onaangename verrassingen, maar het motiveert niet en het tast ondernemerschap aan. Zo blijkt uit analyse van enquêtes onder 36.000 werknemers”. We zijn te ver doorgeschoten in het (willen) controleren en risico beheersen. We zijn te zenuwachtig geworden.
En we willen juist nu zo graag meer ondernemerschap en eigen initiatief: bottom-up ontwikkeling, ‘de markt tenzij’, zelfbouw, particulier opdrachtgeverschap, etcetera. Het zijn schorre uitroepen in een droge woestijn van controle en bureaucreatie.
Zelf spelen, niet zeuren
Het kan anders. Zowel de ouders als de kleuters van de ruimtelijke sector moeten los laten. Niet meer achter moeders rokken verschuilen. Niet meer wijzen. Zelf spelen. Niet zeuren. Er mag best een slokje geproefd van opa’s jenever of een testje gedaan met het schokdraad bij de koeienweide.
De eerder genoemde Groningse professor stelt: “Sturen op vertrouwen, door medewerkers meer beslissingsruimte te geven en op zoek te gaan naar succeservaringen, motiveert wèl en verhoogt de productiviteit.” Ook uitgebreid onderzoek van TNO toont het belang aan van het managen door vertrouwen: “Het leidt tot zelfmanagement van medewerkers en versterkt innovatief gedrag”. Juist in deze tijden van snelle veranderingen en onduidelijke vooruitzichten is het van groot belang dat organisaties voortdurend slim kunnen anticiperen. Dat vergt veel zelfredzaamheid. Een belangrijke en broodnodige mentaliteitsverandering lijkt me zo.
Pop-up hotel The Neston
Loslaten is lastig
Vaak blijft deze mentaliteitsverandering overigens steken bij de top van de organisatie, blijkt uit het rapport van TNO. Bij een van de cases heeft zeker 80% van de topmanagers moeite controle uit handen te geven, terwijl de overige 20% niet gelooft dat mensen met meer vrijheid beter presteren. En als de topmanagers dan toch proberen de touwtjes te laten vieren, willen ze vaak gelijk ingrijpen als het misgaat. Dat is dus niet de bedoeling, aldus TNO.
Valt de kleine? Niet gelijk oprapen. “Het blijft de kunst om niet terug te grijpen op oude vormen en gedachten op het moment dat het mis gaat. Het zal af en toe vreselijk mis gaan. Maar uiteindelijk is een organisatie waarbinnen iedereen managet krachtiger dan een organisatie waarin enkelen managen en de rest gewoon uitvoert wat men moet uitvoeren. Gespreide intelligentie is sterker dan gecentraliseerde intelligentie, tenminste in een situatie waarin wendbaarheid en vernieuwing vereist zijn.”
Zelfbouwers
De zelfbouw zou er op gedijen. Zowel in renovatie als nieuwbouw. Grond- en gebouweigenaren moeten niet langer zelf willen bedenken wat waar gebouwd wordt en dit zelf willen uitvoeren. Geef de volkshuisvestingsopgave uit handen aan de mensen zelf. En toon vertrouwen in een goed eindresultaat. Binnen natuurlijk een aantal duidelijke en scherpe randvoorwaarden. Je mag niet je buurmeisje knijpen of experimenteren met lucifers. Een mentaliteitsverandering naar vrijlaten en vertrouwen hebben, kan de zelfbouw een enorme vogelvlucht laten nemen.
Pop-up hotel
Kort geleden leerde ik zelf ook over de kracht door vertrouwen hebben en loslaten. Met een ontwikkelcollectief (in oprichting) richtten we in een ruim weekend een tijdelijk eenkamerhotel in, in een leeg klushuis: PopUp Hotel The Neston. Als een soort experiment van nieuwe ‘bottom-up ontwikkelmethode’ met tijdelijke invulling. De opening van het hotel was op 19 oktober, terwijl we het eerste idee nog geen vijf weken daarvoor vatten. Een razendsnel en bijzonder projectresultaat.
Een van de belangrijkste succesfactoren was vertrouwen hebben en het vertrouwen waarmaken. Ieder had zijn eigen bijdrage of verantwoordelijkheid op basis van zijn of haar expertise, zoals ‘marketing’, ‘meubilair lobbyverdieping’ of ‘veiligheid’. Onder lichte coördinatie pasten alle input vlekkeloos en bijzonder aantrekkelijk in elkaar. Deze aanpak stimuleerde een natuurlijk enthousiasme en uitzonderlijke betrokkenheid onder alle deelnemers. Voor mij is de theorie bewezen. Nu nog het evangelie verspreiden.
—
Alle foto’s genomen tijdens de opening van Pop-up hotel The Neston door Edwin Dillen en Nicolien Rodenburg
Maaike Schravesande Adviseur bij Urbannerdam
Maaike Schravesande werkt als adviseur bij Urbannerdam, vooral aan herontwikkeling- en particulier opdrachtgeverschap projecten. Ze heeft daarvoor o.a. gewerkt bij projectontwikkelaar TCN en Stadshavens Rotterdam.
