De crisis houdt de ruimtelijke sector genadeloos in de greep. Toch doen betrokkenen verwoede pogingen een beeld op te roepen van een dynamische sector. De groeiende dagelijkse nieuwsstroom is gevuld met een overvloed aan lokale en erg kleinschalige ontwikkelingen. Nieuws over grote ruimtelijke projecten is spaarzaam. Grote veranderingen zijn nodig om de sector weer op gang te krijgen. Maar wie door de lokale bomen heen kijkt, ziet na even grasduinen toch prille sprietjes met nieuws over nieuwe ontwikkelingen. Even doorzetten dus.
Op de oude voet
Navelstaren is niet besteed aan de ruimtelijke sector. Ruimdenkers in de beroepsgroep zijn populairder dan doemdenkers. Voor praatjesmakers en mooiweerverkopers is altijd werk. Hoewel de ruimtelijke sector zich in de ernstigste crisis sinds decennia bevindt, wordt in de dagelijkse praktijk zo veel mogelijk doorgezet op oude voet. Maar terwijl oude verdienmodellen één voor één wegvallen, is het hondsmoeilijk om daar nieuwe voor in de plaats te stellen. Projecten laten zich niet meer dicht rekenen met extra kantoren, bedrijven, winkels of dure koopwoningen. Bijdragen uit het Grotestedenbeleid (GSB) en Investeringsfonds Stedelijke Vernieuwing (ISV) bestaan niet meer. Corporaties hebben zich overeten en banken draaien iedere investering drie keer om.
Klein bier
Wat gebeurt er dan nog wel? Als ik de e-mail moet geloven, bruist het in de ruimtelijke sector. De dagelijkse stortvloed aan internetmagazines met nieuws uit het land, wordt eerder groter dan kleiner. Maar wat staat er eigenlijk in de Cobouw, het Vastgoedjournaal het IKC RO en al die andere lunchbulletins over bouwend Nederland die dagelijks de ether in worden geslingerd? Naar mijn indruk wordt de waslijst met nieuws steeds langer, maar is er zelden sprake van echt nieuws. Een paar jaar geleden waren grote projecten, eerste palen en megatransacties schering en inslag. Vergeleken daarmee zijn de berichten op een willekeurige vrijdag in oktober ‘klein bier’. Een korte opsomming van ‘nieuws’ uit de ruimtelijke sector op 21 oktober: 38 koopappartementen in Oss worden met 20% korting verkocht. De gemeente Gulpen-Wittem gaat vrijliggende fietspaden aanleggen. 230 nieuwsgierigen hebben een blik geworpen op Vuurtoreneiland in het IJmeer. Easynet verlengt de huur van 1700 m2 in Amsterdam-Zuidoost. Voormalig schoolgebouw in Delft wordt omgebouwd tot kinderdagverblijf.
De nieuwsmagazines in de ruimtelijke sector brengen deze berichten als landelijk nieuws, maar eigenlijk horen de berichten thuis in de lokale sufferdjes. Met alle respect natuurlijk voor diegene die profiteert van de korting in wooncomplex De Reders in Oss. Het is de schrijnende werkelijkheid van de crisis: er is nauwelijks vermeldenswaardig nieuws over ruimtelijke projecten en toch houden we ons met zijn allen ongelooflijk bezig. Dat geldt ook voor mijzelf. Ik werk al 2,5 jaar aan hetzelfde project zonder dat een paal is geslagen of grasspriet is ingezaaid. Natuurlijk, de projecten vorderen langzaam, maar het is in deze tijd nu eenmaal ‘a hell of a job’ om investeringen los te krijgen en aan de slag te gaan. Planprocessen duren eindeloos. Zonder doorbraken in grote projecten loopt de machine op een gegeven moment genadeloos vast.
Eetbaar dak
Maar ook voor mij geldt dat het glas eerder half vol is dan half leeg. Langzaam komen er nieuwe vormen van gebiedsontwikkeling op, met nieuw partijen, nieuwe werkwijze en nieuwe bronnen van geld. Ook in de nieuwsstroom van 21 oktober zijn hiervan de tekenen te zien. Zo wordt de energiehuishouding en verduurzaming van het huidig vastgoed een steeds belangrijker aanjager voor de ruimtelijke sector. Groene Campus in Helmond krijgt eetbaar dak. Russen investeren voor 1 miljard in olieterminal in Rotterdamse haven. Amsterdam wil windmolens in Waterland. Andere berichten spelen in op de steeds belangrijker rol van consumenten en eindgebruikers bij zelfbouw, recreatie, commerciële zorgvoorzieningen en zo meer.
Zo maar een dag grasduinen in het nieuwsaanbod toont de schrijnende kant van de crisis door een groot gebrek aan hard nieuws over grote projecten. Aan de andere kant zie je ook dat op alle mogelijke manieren wordt gezocht naar nieuwe wegen om de draad weer op te pakken met een nieuwe aanpak. Het nieuws van 21 oktober 2011 toont de beweging die de ruimtelijke sector op gang heeft gezet. Maar we zijn er nog niet.