De kern van de planning van steden is de afstemming tussen het ‘aanbod’ van beleidsmakers en de wensen en behoeften van stadsbewoners. Na het extreme topdown plannen van de jaren vijftig en zestig kregen bewoners sinds de jaren zeventig meer zeggenschap bij grootschalige stadsvernieuwing. Sindsdien is betrokkenheid van burgers bij planvorming een vast gegeven, de manier waarop verschilt nogal. Regelmatig is er bij beide partijen sprake van wederzijds wantrouwen. Groot-Brittannië laat zien waar juist een groot vertrouwen in elkaar toe kan leiden.
Bewoners als stadsontwikkelaars, dat komt in Nederland niet zo vaak voor. Het initiatief voor ruimtelijke ontwikkeling ligt voor een groot gedeelte nog steeds bij de gevestigde partijen: plannen worden gemaakt door de gemeente en vervolgens ingevuld door ontwikkelaars of corporaties. Nederland is wat dat betreft geen uitzondering, er zijn weinig landen met een traditie waarin burgers en/of maatschappelijke instellingen echt een trekkersrol spelen in de initiatieffase en uitwerking van ruimtelijke ontwikkeling.
Een voorbeeld van een land dat hier misschien wel aan voldoet is Groot-Brittannië, waar sinds de jaren zestig Development Trusts naast sociaal-maatschappelijke initiatieven ook gewend zijn om ruimtelijke ontwikkelingen te initiëren. Deze trusts komen voort uit de bewegingen die ontstonden na het wegvallen van de werkgelegenheid in Noord-Engeland. Doordat de werklozen zich nauwelijks geholpen voelden door het liberale beleid dat van overheidswege gevoerd werd, namen deze bewegingen zelf het initiatief, op zoek naar sociaal-economische verbeteringen. Deze beweging van trusts heeft zich inmiddels uitgebreid tot meer dan 450 trusts in heel Groot-Brittannië.
Coin Street neighbourhood centre (foto: Edmund Sumner)
Alhoewel veel van deze trusts zich zoals gezegd toeleggen op sociaal-maatschappelijke initiatieven, zijn er ook heel wat die ruimtelijke initiatieven ontplooien. Op de Londense South Bank zijn de Coin Street Community Builders hier een mooi voorbeeld van. Deze trust kwam in het begin van de jaren tachtig voort uit een protestbeweging tegen de geplande grootschalige kantoorontwikkelingen in de wijk. Ze dienden een tegenplan in dat vanaf 1981 door de lokale overheid werd gesteund.
Sindsdien hebben de Community Builders zelfstandig een groot aantal initiatieven opgezet die de wijk in 25 jaar compleet transformeerde. Wie langs de Thames wandelt tussen Tate Modern en het Nationaal Theater, komt gegarandeerd langs twee van de projecten uit de beginjaren van de trust: Bernie Spain Garden en Gabriel’s Wharf. Twee plekken, die nu met name bevolkt worden door toeristen, maar die veel bijdragen aan de beleving van de Thames Riverside Walkway vanuit de wijk.
De Trust zelf is in de loop der jaren uitgegroeid van een kleinschalig initiatief tot een professionele speler. De Community Builders worden bestuurd door een bestuur dat geheel bestaat uit bewoners van de wijk, die zich laten ondersteunen door professionals. Dit is voor de Community Builders belangrijk, omdat juist bewoners precies weten wat de lokale behoefte is én goed de kansen van het gebied kunnen inschatten.
Gaandeweg hebben de Community Builders hun activiteiten uitgebreid tot de zorg voor de openbare ruimte, maatschapppelijke voorzieningen en woningvoorraad in de gehele wijk. Een mooi voorbeeld van een dergelijk recent project is het Coin Street Community Centre dat het sociaal-maatschappelijke programma van de Community Builders faciliteert.
Ooit onderdeel van de protestbeweging, werken de Community Builders nu constructief samen met een groot aantal partners in de wijk. Opvallend is de grote hoeveelheid aan verantwoordelijkheid die de Community Builders op hun bordje hebben genomen. Daar blijkt niet alleen een groot verantwoordelijkheidsgevoel voor hun leefomgeving uit, maar ook een groot vertrouwen van de verantwoordelijke overheidsinstanties. Zo zijn ze een mooi voorbeeld van hoe wantrouwen een constructieve vorm kan krijgen. Het is fascinerend om te zien dat dit kan in een stukje Londen dat zo centraal in de stad ligt en dat een aantal belangrijke functies binnen de wijkgrenzen heeft.
Zoals met veel goede voorbeelden is dit voorbeeld van de Trust natuurlijk niet zo maar te kopiëren naar Nederland, daarvoor is de ontstaansgeschiedenis te specifiek. Maar ze zijn wel een mooi voorbeeld om het denken over burgerparticipatie een stapje verder te brengen. En dat kan wellicht weer helpen bij het verbeteren van de vertrouwensband tussen burger en overheid.
——-
Foto boven: Gabriel’s Wharf (foto: Robin Houterman)
Robin Houterman Conceptontwikkelaar
Robin Houterman is conceptontwikkelaar voor stedelijke ontwikkeling.
