‘Centraal wat moet, decentraal wat kan’. Dat is al een tijdje het mantra in de ruimtelijke ordening. Maar wat gebeurt er centraal? De macht van het ministerie van VROM is tanende. Een sterke minister ontbreekt, er zijn zelfs geluiden te horen dat het ooit zo trotse ministerie binnenkort wellicht wordt opgedoekt. Is dat erg? Of moeten we massaal op de barricaden op om dit bolwerk te redden?
Het is zorgelijk gesteld met het ministerie van VROM. In het laatste nummer van S&RO spreekt hoofdredacteur Jaap Modder over een opheffingsuitverkoop. Volgens Modder ‘is politiek Den Haag bezig het departement te ontmantelen.’ Met het opheffen van het Ruimtelijke Planbureau en de VROM-raad is de afbraak in volle gang. Wat overblijft, is een ministerie waar het volgens Modder ontbreekt aan‘ profiel, geld, analyse, actuele onderwerpen, agenda en sturend vermogen’.Een keiharde analyse, maar wel een geluid dat de laatste tijd vaker gehoord wordt.
VROM verkeert in een moeilijke positie ten opzichte van andere ministeries. Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu is een wonderlijk drietal en slechts een deel van de ingrediënten die je nodig hebt bij het vormgeven van integraal beleid. Verkeer, Economie, Landbouw en Natuur horen daar ook bij. Als je echt een visie op de ruimte wilt ontwikkelen heb je alle ingrediënten nodig.
Ministerie van VROM (bron:www.vrom.nl)
Er worden wel pogingen gedaan om de verkokering van de verschillende ministeries te doorbreken. De structuurvisie Randstad 2040 werd bijvoorbeeld geschreven door de ministers van VROM, V&W en LNV. Overigens nadat eerst stad en land werd afgegaan en gevraagd om ook een lieve duit in het zakje te doen, bij gebrek aan eigen ideeën kennelijk. Maar die visie is nog niet uit of de verschillende ministeries gaan weer lekker hun eigen pad. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat lijkt alleen oog te hebben voor haar eigen agenda. Eurlings doet wat hij wil. En ook minister Verburg schiet meteen gaten in de visie. Kort na het uitkomen van de visie Randstad 2040 nam zij meteen afstand van een van de belangrijkste nieuwe termen uit de visie, de ‘metropolitane parken.’ Later is deze term dankzij een motie van PvdA kamerlid Vermeij zelfs geschrapt. Zo is de visie langzaam uitgekleed. Het zal wel een prachtige plek ergens in een la krijgen.
Het ministerie van VROM sleept zichzelf al tijden van project naar programma. Het beleid lijkt bepaald door een soort constante openbare prijsvraag. Iedereen met een goed idee wordt opgeroepen dat te gieten in een project en kan zich vervolgens melden bij het ministerie voor een zak met geld. Wat het achterliggende doel van al die projecten is, is vaak niet echt helder. Laat staan dat het richting geeft aan welke kant we op moeten met de inrichting van ons land.
Zo is de wijkenaanpak goed beschouwd niet meer dan een bundeling van allerlei projecten die in feite al waren opgestart. Het programma ‘Mooi Nederland’ is een ander voorbeeld van een verzameling van allerhande projectjes die onderling weinig samenhang vertonen. Ook bindt het ministerie de strijd aan tegen de verrommeling, maar niemand weet echt wat er met die term bedoeld wordt. (Zie het hilarische filmpje van dominee Gremdaat hierover).
De ruimtelijke vakwereld staat er ondertussen bij en kijkt er naar. Ook als minister Cramer op de PROVADA oproept tot ‘meer regie op de ruimtelijke ordening’. Waarom roept ze dat op een vastgoedbeurs en niet in de Tweede Kamer? En wat moeten we met deze uitspraak? Gaat er een visie schuil achter de kreten van deze minister? Of zijn dit piketpaaltjes van een ministerie dat alvast op weg is naar de achteruitgang?
Het ministerie van VROM in zijn huidige vorm lijkt ten dode opgeschreven. Moeten we op zoek naar een grote roerganger die VROM nog kan redden? Of is het eigenlijk helemaal niet zo erg als het ministerie wordt opgeheven? Zal er echt iets misgaan als dat gebeurt? Vernieuwde geluiden komen er al jaren niet meer vanuit het ministerie. De wereld zal ook zonder VROM heus wel doordraaien.
Laten we zoals Jaap Modder voorstelt, niet afwachten of VROM weer tot leven komt, maar de stormbal hijsen en als vakwereld op zoek gaan naar antwoorden op de grote ruimtelijke vraagstukken van de 21e eeuw. In een tijd waarin we op zoek zijn naar miljardenbezuinigingen kunnen we een klapper maken door het ministerie van VROM op te laten gaan in een ministerie van Ruimte. Dat moet dan een integraal instituut worden met een werkelijke visie op de ruimte. Laten we zelf het goede voorbeeld geven en de schotten tussen onze vakdisciplines afbreken. En er is vast nog een milieuorganisatie met een bureau vrij voor minister Cramer.