Lokaal samenwerken is de enige methode om de crisis in de bouwwereld te bezweren. Althans, dat denken nogal wat prominenten uit de bouwwereld. Zij kwamen op 11 juni in groten getale bijeen tijdens de Bouwcrisisconferentie van het NIROV in Amersfoort.
Door Marjolein Brouwer
De crisis heeft dramatische gevolgen voor de bouwsector. Zo daalt de bouwproductie in 2009 en 2010 met tien procent. Ook neemt het aantal arbeidsplaatsen in de bouw in 2010 en 2011 naar verwachting met 50.000 af. Wie moet deze crisis bezweren en hoe? In een stemronde blijkt al gauw dat een meerderheid van de aanwezigen het Rijk ziet als ridder op het witte paard om het gevecht tegen de crisis te leiden.
Crisisakkoord
Minister Van der Laan (VROM/Wonen, Wijken en Integratie) blijkt deze rol als ridder al te hebben opgepakt. Hij heeft inmiddels met Aedes-voorzitter Marc Calon een akkoord gesloten over een aantal crisismaatregelen voor de woningmarkt. Zo is Van der Laan van plan de borgingsgrens voor het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) te verhogen van gemiddeld 200.000 naar gemiddeld 240.000 euro. Specifiek voor de aankoop van onverkoopbaar gebleken nieuwbouwwoningen geldt een tijdelijke verhoging van deze borgingsgrens naar 350.000 euro. Corporaties kunnen hierdoor nieuwbouwwoningen van commerciële projectontwikkelaars overnemen. Bovendien kunnen ze hiermee goedkoper en makkelijker geld lenen, iets wat in tijden van beperkte liquiditeit een welkome omstandigheid zou zijn.
Aandachtige toehoorders bij de Bouwcrisisconferentie op 11 juni 2009 (foto: Nirov)
Out of the box
De bouwproductie staat niet volledig stil. De echte crisis moet dus nog komen, meent Marc Calon. Om de bouwproductie op gang te houden, wil hij vooral kijken naar de effectiviteit van regels. ”Ministeries moeten niet krampachtig vasthouden aan regels. We moeten out of the box kunnen zoeken naar snelle oplossingen,” aldus Calon.
Vooral lokale initiatieven tonen dat out of the box-denken werkt, zoals een brede samenwerking op het gebied van nieuwbouw in Alkmaar. Hierbij hebben een aantal in Alkmaar actieve corporaties, makelaars, banken, notarissen, gemeente en ontwikkelaars met elkaar afspraken gemaakt om met maatregelen als grondprijsverlaging, gegarandeerde geldleningen en het speciaal opgerichte Alkmaars Fonds Inruilgarantie de lokale woningbouw te stimuleren. Door deze samenwerking denkt Alkmaar meerdere vliegen in één klap te slaan. Ten eerste kan het onderlinge vertrouwen tussen de bouwpartijen verbeteren, en ten tweede kunnen de partijen woningbouwprojecten in aantal doseren en faseren. Daarmee kunnen ze afzetproblemen voorkomen.
Presentatie crisiskansenkaart door Jan Kadijk van Nirov (foto: Nirov)
Verleiden en vertrouwen
In een onderling debat zoeken zowel makelaars, ontwikkelaars als de overheid vervolgens naar korte termijn-oplossingen. De consument moet bijvoorbeeld verleid worden tot aankoop van een woning. ”Je kunt managen op hun onzekerheid en optreden als aankoopmakelaar. Daarnaast is het belangrijk dat corporaties en ontwikkelaars de kaarten niet op de borst houden, maar zowel pijn- als succesfactoren delen”, aldus Ger Hukker, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Makelaars (NVM). “Ze moeten samenwerken, in plaats van elkaar tegenwerken.”
Deze samenwerking kan volgens de Overijsselse gedeputeerde Theo Rietkerk vorm krijgen in de vorm van regiogebonden crisisteams. “Als je in een regio wat wil, moet je het met lokale partijen samen doen. Bijvoorbeeld door gezamenlijke investeringsprogramma’s te starten, om daarmee zonder staatssteun zowel de vraag- als aanbodzijde te stimuleren .”
Mariet Schoenmaker, directeur van AM Concepts, vindt ook dat de huidige fundamentele crisis -waarbij zowel de consument als de bouwsector zelf het vertrouwen in de markt verliest- een net zo fundamentele bestrijding vraagt. ”We moeten niet langer op safe spelen in bouwproducties, maar op de langere termijn voor degelijk en duurzaam gaan. Dit kan door kleine opdrachten aan architecten te geven voor de verbetering van de openbare ruimte. Dat voorkomt tegelijkertijd een braindrain aan creativiteit bij jonge architecten, die nu verloren dreigt te gaan.”
Minister Van der Laan (foto: Nirov)
Crisiskansenkaart
Om de huidige stand van zaken in de woningmarkt te verhelderen, presenteerde het Nirov een zogenaamde crisiskansenkaart van de woningbouwsector. De kaart geeft een diffuus beeld; de schommelingen in de woningmarkt verschillen sterk per regio of plaats. De kaart is daarmee alleen al een pleidooi voor de lokale oplossingen van Theo Rietkerk en de Alkmaarse woningbouwsector: er is geen landelijk antwoord op de crisis, maar lokale partijen moeten samen aan de slag.
Om deze oplossingen mogelijk te maken, kondigt minister Van der Laan een extra stimulering van de bouwproductie aan. “Het kabinet heeft 400 miljoen euro vrijgemaakt voor de stimulering van de bouwproductie. Ik vraag jullie, om op jullie beurt je uiterste best te doen om de nieuwbouwproductie op peil te houden en zo mogelijk zelfs te verhogen.”
(foto: Nirov)
‘We moeten samenwerken’
Tijdens de conferentie blijkt dat de crisis zelfs zorgt voor zelfreflectie binnen de bouwwereld. Hans André de la Porte van Vereniging Eigen Huis: “we zijn in de jaren ‘90 verwend geraakt met de massale verkoop van nieuwbouw. Die tijd is voorbij. Het is nu vooral belangrijk om goed naar de consument te luisteren. Op die manier kun je projecten waar wél behoefte aan is, naar voren halen, en woningen waar even geen vraag naar is, op een later tijdstip bouwen. Zo bouw je niet voor de leegstand, maar kun je wel de bouwproductie in stand houden. Neveneffect is dat de consument zo ook het vertrouwen om te kopen en verkopen herwint.”
Kortom, de conferentie bood voldoende kansen en beloften om de crisis gezamenlijk te lijf te gaan. Of zoals Peter van der Gugten, algemeen directeur van projectontwikkelaar Proper Stok het met gevoel voor emotie stelt: “durf het systeem overhoop te gooien en het algemeen belang voorop te stellen. De crisis brengt één voordeel: we móeten nu wel samenwerken.”
Het is een belofte die schuld maakt. RUIMTEVOLK blijft de bouwsector de komende jaren op de voet volgen.
—
Kopbeeld: Minister Van der Laan neemt de crisiskansenkaart in ontvangst (foto: Nirov)
Marjolein Brouwer Communicatieadviseur
Marjolein Brouwer is communicatieadviseur bij De Wijde Blik Communicatie. De Wijde Blik is een communicatiebureau gespecialiseerd in ruimtelijke ontwikkeling en bouw.
