Het huis van de Nachtwacht ondergaat al enige jaren groot onderhoud. In 2003 ging het Rijksmuseum dicht om grondig te worden gerenoveerd. Maar onenigheid over het ontwerp, ruzie, een mislukte aanbesteding en meer, maken dat het nog steeds onduidelijk is wanneer het instituut weer opengaat. Zo valt te zien in de documentaire Het nieuwe Rijksmuseum.
De camera volgt een man met een bouwhelm op. Langs een houten trap daalt hij af in de toekomstige entreehal van het Rijksmuseum. De duif die hij probeert te vangen fladdert op en gaat een eind verder rustig door waar ze mee bezig was. Dan wordt het weer stil. Een scène later: "It is very sad, to go to the building and hear the silence there." Aan het woord is Antonio Ortiz, één van de twee Spaanse architecten die het ontwerp voor de verbouwing van het Rijksmuseum gemaakt heeft.
Still uit de documentaire Het nieuwe Rijksmuseum van Oeke Hoogendijk
Ortiz figureert in een bijzondere documentaire van Oeke Hoogendijk die begin januari door de NPS is uitgezonden. De documentaire geeft een ontluisterend beeld van de gang van zaken tijdens de verbouwing van het museum van 2005 tot 2008.
Sinds de opening in 1885 is het museum als het ware dichtgegroeid. Om meer tentoonstellingsruimte te maken zijn ooit extra wanden en vloeren aangebracht. Die worden er nu weer voor een groot deel uitgesloopt. Maar zo krachtig als het door Pierre Cuypers ontworpen museum als stedelijk object is, zo wispelturig wordt omgegaan met de plannen die de architecten nu maken. Een succesvolle lobby om de fietsroute onder het museum door te behouden heeft een grote impact op Spaanse ontwerp voor de nieuwe ingang.
Verantwoordelijk voor deze campagne is het comité ‘Red de onderdoorgang’ waar onder andere de Fietsersbond in zit. Met een emotioneel betoog weet een vertegenwoordiger van de bond de raadsleden van stadsdeel Oud-Zuid in de documentaire ervan te overtuigen dat het ontwerp aangepast moet worden.
Still uit de documentaire Het nieuwe Rijksmuseum van Oeke Hoogendijk
Ook de welstandscommissie van het stadsdeel doet lastig. De leden zijn niet overtuigd van het ontwerp voor een studiecentrum bij het museum en maken een voorbehoud. "Hoe ziet dat rooster eruit? Doet het iets met de tuin of is het een abstract rooster?"
De projectleider voor de verbouwing schudt vertwijfeld het hoofd. En de architect snapt niet waarom niemand echte risico’s durft te nemen. "Dit is te Hollands voor mij." Bijna besluiten de ontwerpers om zich uit het project terug te trekken. "Dit is geen democratie, dit is een aanfluiting van de democratie," reageert Ortiz.
Het definitieve ontwerp voor de onderdoorgang met de fietsersrout, ontwerp Cruz y Ortiz arquitectos
Dat de betrokkenen voor de camera zo openlijk kritiek uitoefenen maakt de documentaire bijzonder. We zien verslagen curatoren wanneer directeur Ronald de Leeuw tijdens de verbouwing zijn vertrek aankondigt, en desillusie op de gezichten van de ontwerpers en medewerkers van het museum.
Bij het Nieuwe Rijksmuseum zijn veel daadkrachtige mensen betrokken. Maar die werken elkaar zodanig tegen dat het eindresultaat middelmatig is. Iedereen krijgt een beetje zijn zin en daarom eigenlijk niemand. Het Rijksmuseum is het sterkste merk van Nederland, blijkt uit onderzoek. Deze documentaire laat zien dat we in Nederland geen idee hebben hoe we met een dergelijke status moeten omgaan.
Bart Cosijn Debate and dialogue moderator
Bart Cosijn is oprichter van Urban Dialogue. Hij modereert wekelijks publieke debatten, congressen, rondetafelgesprekken en dialogen. Veel bijeenkomsten die hij leidt hebben een sociaal, maatschappelijk of ruimtelijk thema. Bart was van 2007 tot 2010 (hoofd-)redacteur van RUIMTEVOLK. Momenteel werkt hij aan een boek over de architectuur van gesprekken.
