Steden zetten flink in op culturele activiteiten als middel om bezoekers en bewoners aan te trekken. Elke zichzelf respecterende stad in Nederland organiseert evenementen, probeert culturele instellingen voor zich te winnen en profileert de stad als culturele parel. Maar waarom doen we dat eigenlijk?
Inzetten op cultuur is in. Daar zijn verschillende redenen voor aan te wijzen. De politiek correcte reden is dat actief met kunst bezig zijn, een meerwaarde oplevert in het leven van individuele mensen, zo stellen beleidsmakers. In de recent uitgekomen nota Hoofdlijnen Cultuurbeleid stelt men dat cultuur een merit good is, iets waarvan het gunstig wordt geacht dat mensen er toegang toe krijgen. Het is het klassieke ideaal van de volksverheffing door bij brede lagen van de bevolking interesse te wekken voor kunst en cultuur.
(foto: Coen de Rijk)
Een andere, simpeler reden voor een stad om zich als cultuurstad te profileren, is dat het gewoon geld in het laatje brengt. Niet dat er binnen de culturele sector zo ontzettend veel geld wordt verdiend, maar het belang voor de stedelijke economie is onmiskenbaar. Cultuur trekt immers hoger opgeleiden aan. De kieskeurige hoogopgeleiden eisen meer dan goede bereikbaarheid en groene woonmilieus. Een aantrekkelijk cultureel klimaat kan hoogopgeleiden net dat beslissende zetje geven om naar een stad toe te komen. Ze zoeken immers een gezellige stad om uit te gaan. Ze willen wonen in een levendige stad, waar veel te beleven valt. Een bloeiend cultureel leven en een grote, levendige culturele sector vormen de slagroom op de taart in het leven van de hoogopgeleide professional.
Culturele instellingen, culturele ondernemers, kunstenaars, evenementen en festivals richten zich bij commerciële evenementen om die reden dan ook vooral op de culturele elite van een stad: die brengt geld in het laatje. En om economische groei op lange termijn te waarborgen, is het voor steden van groot belang om de culturele elite aan zich te binden. Het mes snijdt dus aan twee kanten. Als extra bonus geeft cultuur mensen een platform om een kritische blik op de samenleving te uiten en de mogelijkheid om zich artistiek te ontwikkelen.
(foto: Coen de Rijk)
Ten derde kan cultuur uitstekend dienen als aanjager of katalysator bij ruimtelijke ontwikkeling. Zo vermengen de hoogstaande idealen zich langzaamaan met economische motieven. Cultuur wordt steeds vaker als instrument van stads- of wijkvernieuwing ingezet. De oude bewoners van de wijk staan er bij, kijken er naar en zien de prijzen in de buurt stijgen. Freek Liebrand breekt in zijn artikel ‘Van Maïzena tot extreme makeover’ een lans voor het inzetten van cultuur bij het verbinden van nieuwbouwprojecten met het bestaande DNA van de wijk. Hij waarschuwt daarbij voor te grootschalige projecten, die niet passen bij de mensen en de plek.
Uiteraard is voor zijn pleidooi veel te zeggen en beleidsmakers hebben hier vaak de mond vol van. Uiteindelijk echter blijkt de culturele component van stads- of wijkvernieuwing vaak vooral een goede truc om nieuwbouwprojecten te vullen met hogere inkomensgroepen. Bestuurders hebben er geen bezwaar tegen als culturele projecten de wijkeconomie net het beslissende duwtje in de goede richting geven: die van positieve trends als gentrification (instroom van hoger opgeleiden gekoppeld aan waardevermeerdering van het onroerend goed) en differentiatie van economie en inwoners. Bestuurders zien de bezwaren van de oude bewoners daarbij niet zelden als een kleine prijs voor de in hun ogen positieve ontwikkelingen in de wijk.
(foto: Coen de Rijk)
Kortom, steden doen er goed aan om stevig in te zetten op cultuur. Cultuur is leuk, cultuur is nuttig, cultuur brengt geld op; cultuur is middel in plaats van doel. Prachtige volzinnen in cultuurnota’s ten spijt over de verheffing van individuen: het uiteindelijke doel is hoger opgeleiden een stad bieden waar ze willen wonen. En dan blijkt cultuur ook nog eens een middel om ruimtelijke projecten aan te jagen.
Waardevermeerdering van vastgoed en cultuur gaan hand in hand. En wat is daar eigenlijk mis mee?
Foto’s: Coen de Rijk ging met z’n fotocamera op pad om een beeld te schetsen van wie er afkomt op de vele culturele activiteiten die Amsterdam rijk is.
Dit artikel is de laatste in de bundel cultuur en de stad.
Bastian Jansen Beleidsadviseur Regio Utrecht
Bastian Jansen doet strategische planning en economische zaken bij Bestuur regio Utrecht.
