Door de éénwording van Europa kijken steeds meer vakgebieden met een bredere blik naar zichzelf en hun omgeving. Zo verschenen de afgelopen jaren verschillende fraaie boeken over wonen in Europa, waaronder ‘Grenzeloos Wonen, Europa verhuist’ van sociaal psycholoog Letty Reimerink.
Reimerinks boek is al reizend tot stand gekomen. Dat klinkt ontspannen en eenvoudig. Je gaat met een laptop onder de arm al treinend Europa door. Je maakt wat foto’s en praat met plaatselijke professionals, die iets kunnen vertellen over jouw vakgebied. Aan het eind van deze reis verwerk je de vergaarde informatie in een mooi opgemaakt verhaal, en klaar is het boek!
Reimerink is daarin niet de eerste. Geert Mak ontdekte deze methode met zijn boek ‘In Europa, reizen door de twintigste eeuw’. Willem Kwekkeboom, die als zelfstandig adviseur op het gebied van volkshuisvesting werkt, volgde hem met ‘Wonen in Oost-Europa, van Sofia tot Tallinn’. En nu is daar Letty Reimerink.
Letty Reimerink noemt haar manier van werken ‘intuïtieve wetenschap’. Ze doorkruiste Europa door haar intuïtie te volgen, en op kwam op die manier meer te weten over trends en processen op het gebied van wonen. Of dit een geslaagd resultaat heeft opgeleverd? Nou, daar valt nog wel wat op af te dingen. Waar Mak en Kwekkeboom erin slaagden om afgeronde en complete verhalen te maken, door zichzelf qua onderwerp in te perken, daar vliegt Reimerink uit de bocht. Ze geeft zichzelf niet de ruimte tot verdieping, ondanks de omvang van het boek, waardoor het resultaat onverwacht oppervlakkig blijft.
In haar eerste hoofdstuk beschrijft Reimerink de grootschalige dynamiek van het Europese wonen. Noord- en West-Europeanen bezitten huizen in Zuid-Europa, die ze voornamelijk voor vakantie gebruiken. Dit is een kolossale woonmarkt, die zich inmiddels verspreidt richting Oost-Europa. Tegelijkertijd trekken Oost-Europeanen en masse voor werk naar het Westen.
Barcelona: al jaren een geliefde stad om (tijdelijk) te wonen en te werken
Vervolgens gaat Reimerink in op de gevolgen van de trek naar de stad door de zogenoemde nieuwe stedelingen. Zij zijn gecharmeerd van de oude volkse buurten en transformeren deze overal naar hippe gebieden met loungecafés en galeries. Ze versterken de stad, aldus Reimerink, welke daarmee aantrekkelijk wordt voor investeerders. Tot zover niets nieuws onder de zon.
Deze aantrekkingskracht leidt tot een groei van veel Europese steden. Dit heeft grote gevolgen voor het lokale milieu, maar ook voor het mondiale klimaat. Alleen een integrale benadering kan duurzame oplossingen brengen, betoogt Reimerink.
Ljubljana heeft zich in korte tijd ook ontpopt tot aantrekkelijke creatieve stad
Tussen alle bedrijven door beschrijft ze in een uitpuilende notendop de geschiedenis van de Nederlandse stedenbouw en architectuur, waarvan in het huidige tijdperk identiteit, flexibiliteit en functiemenging de toverwoorden zijn. Een mooi overzicht, maar niet meer dan dat, want Reimerink brengt niets wat we nog niet wisten.
En omdat Reimerink het allemaal ook niet weet, concludeert ze ten slotte maar dat mondiale ontwikkelingen in een steeds hoger tempo door zullen gaan, zij het in een volstrekt onvoorspelbare richting. De vrijblijvendheid van deze conclusie onderstreept hoezeer het boek blijft hangen in het bekende. Reimerink heeft een veelomvattend overzicht gemaakt waarin helaas iedere verrassing ontbreekt.
De reizende methode is niet ontspannen en eenvoudig, hij is moeilijk en Reimerink bracht het er niet goed vanaf.
Letty Reimerink, ‘Grenzeloos wonen, Europa verhuist’
ISBN 978 90 6611 846 1
Flora Nycolaas Stedenbouwkundige DRO Amsterdam
Flora Nycolaas is stedenbouwkundige bij de DRO Amsterdam en docente stedenbouw aan de Hogeschool van Amsterdam.
