Voorzitter Sjors de Vries van stichting RUIMTEVOLK opende op 23 september met een column het jaarlijkse Nirov begrotingsdebat van het ministerie van VROM en Wonen, Wijken en Integratie (WWI). Het centrale thema van het debat: geeft de nieuwe begroting antwoord op de vraag wie de kosten van de stedelijke vernieuwing gaat betalen? De Vries ziet aanknopingspunten, maar maakt zich zorgen over de opstelling van overheid en woningcorporaties en de sfeer rond het huidige conflict over financiering en verantwoordelijkheden. Zijn oproep: ga nu toch vooral aan de slag en voer weer vaker het inhoudelijk debat met elkaar. Dit is zijn column.
Geachte wijkvernieuwers,
Een begrotingsdebat, altijd een mooie gelegenheid om terug te kijken op het afgelopen jaar. Nou, het was me het jaar wel. Nu staat de stedelijke vernieuwingssector wel een beetje bekend om een hoop gedoe, geharrewar over rollen, verantwoordelijkheden en vooral ‘wie moet wat betalen’. Maar het afgelopen jaar was toch wel een hoogtepunt! Of liever gezegd: een dieptepunt…
Want wat is er een vervelende, bij vlagen zelfs uitermate irritante, discussie over de centen gevoerd (vennootschapsbelasting, afroming en solidariteitsheffing). In het gevecht om de euro’s laten beide betrokken partijen zich van hun slechtste kant zien.
Met aan de ene kant die ‘onbetrouwbare overheid’ die de ‘wijkaanpak’ op Haagse wijze regisseert en zich stevig bemoeit met de aanpak en financiering. Die vitale coalities ageert, maar verbinding op rijksniveau zelf nog steeds moeizaam tot stand brengt. Die weliswaar een minister voor wonen en wijken levert, maar daar nauwelijks méér geld voor over heeft.
En aan de andere kant staan daar dan de woningcorporaties, die zich de afgelopen jaren – als nieuwbakken ontwikkelaars – hebben geschoold in risicomanagement en onderhandelen. Die zich via de hogere wiskunde in de onrendabele toppen begeven, maar waar helaas steeds minder over volkshuisvestings- en samenlevingsidealen lijkt te worden gesproken. Die zeuren dat het aanbod van woningen onvoldoende aansluit op de vraag, maar vergeten dat ze zelf die woningen bouwen. Die brutaal huurwoningen aanbieden aan de Spaanse Costa en zonder blikken of blozen het goed functionerende systeem van volkshuisvesting op het spel durven te zetten.
Wachten op actie… (Foto: Coen de Rijk)
Overheid en woningcorporaties. Ze gaan alweer een tijdje rollenbollend over straat en voeren discussies die niet meer te volgen zijn voor de bewoners van de wijken. Maar ook de vele professionals die zich dagelijks buigen over allerhande problemen in deze wijken kunnen zich nog maar nauwelijks met deze strijd identificeren. Ze willen aan de slag. En dat kan niet wanneer de bestuurders met heel andere dingen bezig zijn.
Ik hoef u niet te vertellen dat stedelijke vernieuwing een hele complexe opgave is, niet alleen in financieel opzicht. Het is een enorme uitdaging, cruciaal voor de toekomst van onze steden. Het vraagt om maatwerk in een ingewikkeld proces van vallen en opstaan. Van samen werken, open staan voor andere meningen en leren van anderen. Van innovatie en creativiteit. Van lef, visie en daadkracht. Van dialoog en discussie. En het is dat cruciale proces van samenwerken, samen doen en samen leren dat is gegijzeld door het gehakketak over euro’s. Plannen worden bij- of uitgesteld, of erger: aan de kant geschoven. Terwijl er vaak jarenlang intensief met betrokken partijen en bewoners aan is gewerkt!
Er is de afgelopen periode een zware hypotheek gelegd op het vertrouwen in de wijkaanpak. Gelukkig wordt dit door de minister erkend, zo lezen we tussen de regels door in de begroting van WWI voor 2009. De minister wil nu écht vaart maken en gemeenten, marktpartijen en bewoners in staat stellen om bij de uitvoering snel tot resultaat te komen.
Wat de woningcorporaties en gemeenten zal aanspreken is dat het Rijk de vernieuwingsopgave vooral wil faciliteren en inspireren. Ze wil minder ‘tellen’ maar meer luisteren en laten ‘vertellen’. Ik hoop ook van harte dat de minister hier een constructieve en structurele aanpak bij voor ogen heeft. Anders dan een ingewikkelde monitoringsmachine of een goedbedoelde Haagse wijkcoach, die na kennismaking met de partijen in de wijk nooit meer wat van zich laat horen. Hoopgevend is ook dat het Rijk voorzichtig af lijkt te willen van de statistische selectie van 40 wijken. En dat het waterbedeffect, dat de problemen naar andere wijken verplaatst, eindelijk serieus lijkt te worden genomen.
En jawel, ook expliciet benoemd in de begroting: het voornemen om snel tot een vernieuwd “bestuurlijk arrangement” te komen met de woningcorporaties. En dan word ik toch weer ongerust.
Mogen we ons weer opmaken voor een vervolg van de onfrisse strijd over wie de echte macht heeft over de verzelfstandigde corporaties? Gaan we weer een verloren jaar tegemoet van vertraging en uitstel en weinig inhoudelijke discussie over waar we met de wijken en steden naar toe willen? En schuiven we de discussie over de woningmarkt nog een jaar door? Alstublieft…
Ik zou zowel de minister als de woningcorporaties willen oproepen nu toch vooral aan de slag te gaan, de loopgravenoorlog te staken en niet te laten resulteren in een slagveld in de wijken. Voegt u de daad bij het woord als het gaat om de gewenste uitvoering in de wijkvernieuwing en ga ook weer het inhoudelijk debat aan over de toekomst van de wijken en steden. Wat mij betreft heeft u het vanavond nog één keer over de euro’s en daarna: samen aan de slag!
Ik wens u veel plezier en wijsheid toe, voor nu en straks in uw wijk.