Space Invaders; voor velen was dat het allereerste computerspelletje dat ze in handen kregen. Maar een kunstenaar heeft ze een tweede leven ingeblazen. Judith Lekkerkerker is gefascineerd door de pixelwezentjes op de kleine tegelwerkjes.
Sinds kort behoor ik tot de Space Invader spotters. Space Invaders? Je kent ze wel, uit dat gelijknamige computerspelletje waarbij je ruimtewezens uit de lucht moet schieten voor ze de aarde bestormen. Mijn eerste zag ik een aantal maanden terug in Amsterdam; tegelwerkjes met daarop de ontwapende kleine wezentjes. Daarna kwam ik er ook een tegen in Utrecht. Sindsdien is het hek van de dam en kijk ik overal om me heen om er maar weer een te ontdekken.
Ik was zo gegrepen door de subtiliteit van de werkjes dat ik moest weten wie er achter zat. Zo kwam ik in gesprek met een andere spotter die me vertelde over de kunstenaar ‘Invader’. Deze heeft er zijn levenswerk van gemaakt deze buitenaardse wezens op subtiele wijze een plek op aarde te geven.
De buitenaardse wezens uit Space Invaders, ontworpen in 1978 door Tomohiro Nishikado, waren opgebouwd uit slechts enkele pixels. Meer was grafisch niet mogelijk in de begindagen van de computerspelletjes. Invader geeft met de mozaïeksteentjes de gepixelde hoofdrolspelers hun authentieke gedaante terug, alleen niet op het scherm maar in de publieke ruimte. Sinds 1998 duiken zijn Space Invaders op in onder andere Parijs, New York, Bangkok, Tokyo, Mombasa, Ljubljana, Londen. Ze verschijnen op gebouwen, aan de zijkant van bruggen, en op allerlei onmogelijke plekken zoals de letters van HOLLYWOOD.
Slim
Invader is een slimme straatkunstenaar. Waar graffiti manhaftig wordt bestreden, worden zijn werken meestal gedoogd. Tachtig tot negentig procent van al zijn werken worden niet verwijderd. Invader plaatst de mozaïeken zorgvuldig op die plekken waar een balans wordt gevonden tussen zichtbaarheid en levensduur. Ze worden opgemerkt door de juiste personen, die het werk appreciëren, terwijl ze onopgemerkt blijven voor de ‘kwaadwillenden’. Het decoratieve karakter van zijn tegelmozaïeken gaat goed samen met gebouwen, met architectuur. Ook al is het verbeelde contrasterend met zijn omgeving, de wijze waarop het verbeeld wordt is dat niet. Daarom worden ze vaak gedoogd.
Space Invaders in Amsterdam (foto: Bart Cosijn)
Toen ik laatst een vriendin wees op een Space Invader, kwam toevallig de eigenaar van het pand op ons aflopen. Of wij wisten wie er achter de bekladding van zijn muur zat, vroeg hij norsig. De muur zat inderdaad vol met zielloze graffiti. Ik zei dat ik alleen wist wie er achter het mozaïek zat. Ah, dat mozaïek. De man vertelde dat hij het helemaal had gehad met de graffiti die telkens weer op zijn muur werd gespoten. De verwijdering ervan kost hem elke maand vierduizend euro! De Space Invader vond hij daarentegen eigenlijk wel charmant. Die mocht blijven van hem.
De kunstenaar zelf noemt zijn werken ‘A gift to the city’. En dat zijn ze ook. Waar straatkunstenaars over het algemeen tot doel hebben de publieke ruimte te claimen, of te transformeren met hun kunst, gaan de kleine – vaak een beetje verscholen – mozaïekwerken van Invader verder dan dat. Ze eisen niet de ruimte of aandacht op, maar lokken op een subtiele manier nieuwsgierigheid en ontdekkingsdrang uit. Ze werken als een teaser om juist meer van de stad in je op te nemen.
Als je eenmaal met Space Invaders in aanraking bent gekomen is de kans groot dat je er door bevangen wordt. Niet één Space Invader is hetzelfde. Zo wordt je als vanzelf een spotter, die z´n blik niet alleen meer op de weg richt, maar rondkijkt, op zoek naar een nieuwe Space Invader, op zoek naar dat kleine moment van blijdschap als je er weer een hebt gespot.
Scrupules
Sinds 2000 worden ze ook gesignaleerd in Amsterdam, Utrecht, Nijmegen, Rotterdam en Groningen. Is ook Nederland ten prooi gevallen aan de buitenaardse wezentjes? Op zijn website (www.space-invaders.com) houdt Invader de score bij van ‘invasions’ van steden over de hele wereld. Maar Utrecht, Nijmegen, Rotterdam en Groningen staan daar helemaal niet bij! Er zijn na-apers aan het werk!
Mijn eerste reactie was er een van teleurstelling. Ontzettend jammer dat het werk van een kunstenaar zonder scrupules wordt nageaapt. Maar eigenlijk is het misschien ook wel een positieve ontwikkeling. Meer mensen komen nu immers in aanraking met de onverwachte aanwezigheid van de buitenaardse wezentjes. Meer mensen raken, net als ik, van ze in de ban. Meer mensen laten hun blik dwalen over de stenenmassa die ons dagelijks omringt en zien daarbij ook andere prachtige details die de stad voor ons in petto heeft. Nederlandse steden krijgen er zo meer en meer toeschouwers bij, en dat is een positieve ontwikkeling.