Zowel het oude centrum als de nieuwe buitenwijken van Wenen lijken vrij te zijn van grote contrasten. De fysieke en sociale homogeniteit maakt de Oostenrijkse hoofdstad tot een non-city. Het centrum is ontegenzeggelijk een filmdecor waarin de bewoners de hoofdrol spelen in een toneelstuk dat een eeuwigdurend middenbedrijf lijkt. Een van de nieuwe buitenwijken, Donaustadt, is zelfs slechts nog decor; het filmische, de beweging en het humane is er zorgvuldig verwijderd. Waar is de stedelijkheid gebleven?
De nazomer laat het siermetaal rond de uitbundige etalageruiten glimmen. Als met een grote studiolamp verlicht, laat Wenen zien waarvoor ze gemaakt lijkt: elk detail ondergeschikt maken aan de afgevlakte samenhang. Gedreven door haar eigen succes wordt Wenen van non-city dus tevens contra-city: met haar imponerende totaalcompositie bestrijdt ze elke verscheidenheid. In cultureel en sociaal opzicht maakt Wenen een zeer autarkische indruk. De stad en haar instituties hoeven niet meer dan aan zichzelf te refereren, keer op keer.
Op naar de wijk Donaustadt voor een reality-check. Dit gebied in het noorden van Wenen, was gepland als expo-terrein voor de wereldtentoonstelling in 1990. De bevolking van Wenen besliste in een referendum echter anders. Er kwam geen expo en zowel in Wenen als stroomafwaarts kwam er dus ruimte vrij. Grote kantoor- en woongebouwen van staal en glas markeren nu deze plek.
Een betonnen koek van ongeveer vijf meter dik draagt solitaire constructies die pas vanaf korte afstand hun bedoeling prijsgeven. Een wandeling op zondag vernauwt dit beeld enigszins maar geeft toch genoeg ruimte voor enige speculatie. Haar architectuur dwingt, en de wind zingt. Over het water komt hij aan, en in volle vaart botst hij tegen een venster. Dit venster maakt deel uit van een weloverwogen architectonische totaalcompositie. Hoe is het om achter dit raam te zitten?
In de koek is een speeltuin uitgesneden, loepzuiver, als met een scalpeermes gedaan. Veel glas weerkaatst veel zonlicht. Ook hier. De warme gloed op het gezichtje van een spelend kind stelt diens moeder gerust. Ze sluit haar ogen en voelt dan de wind. Dit verglaasde tentenkamp is een permanente expositie van architectuur als dwingende en schijnbare noodzakelijkheid. Megastructuren zijn vaak zo veel krachtiger dan de wil van een politicus, architect of sociaal werker. De toekomst is weerbarstig.
Wenen is in zekere zin de stad voorbij: de sterk geïndividualiseerde samenleving behoeft nieuwe en betekenisvolle, dynamische autoriteiten; zowel, sociaal, cultureel als fysiek. Maar omdat in Wenen de gelijkschakeling alom is, glijdt elke aanzet tot een dynamische beweging meteen van het glimmende oppervlak af. Zo heeft Wenen haar laatste stap gezet: van een imponerende contra-city naar de failliete toestand van de after-city.